Në pushtetin aktual në Mal të Zi, shqiptarët janë të përfaqësuar me katër pozita të rëndësishme. Ata ushtrojnë pozitën e nënkryetarit të qeverisë, të nën kryetarit të parlamentit dhe drejtojnë me dy ministri. Ky është një përfaqësim politik i cili erdhi si rezultat i koalicionit të subjekteve të caktuara politike shqiptare me subjektin politik Lëvizja ‘Evropa Tani’ (PES), subjekt ky i cili fitoi mandatin për formimin e qeverisë në zgjedhjet parlamentare që u mbajtën vitin e kaluar në Mal të Zi.
S’ka dyshim se nga perspektiva e faktorit politik shqiptar, ky përfaqësim i tanishëm politik i shqiptarëve mund të radhitet si ndër arritjet më të mëdha të tyre gjatë periudhës së pluralizmit politik në Mal të Zi. Por, shtrohet pyetja se si qëndron situata e përfaqësimit (punësimit) të përgjithshëm të shqiptarëve në nivelet e tjera të shërbimit publik, organeve, institucioneve dhe ndërmarrjeve shtetërore dhe sa reflektohet ky përfaqësim i lartë pushtetar i tyre në Mal të Zi në ngritjen e të punësuarve të tjerë shqiptarë në këto institucione ?.
Megjithëse viteve të fundit, pra që nga ndërrimi i pushtetit në Mal të Zi në vitin 2020 nuk kemi ndonjë raport zyrtar i cili tregon numrin apo përqindjen e shqiptarëve në organet e shërbimit publik(shtetëror), dihet mirë se shqiptarët vazhdojnë të jenë të margjinalizuar në këtë aspekt. Pra, edhe përkundër funksioneve të larta që shqiptarët ushtrojnë kohë pas kohe në qeveri, numri i përgjithshëm i të punësuarve shqiptarë në institucionet publike dhe ndërmarrjet shtetërore vazhdon gjithnjë të mbetet simbolik dhe nën nivelin e përfaqësimit të tyre proporcional.
Papunësia në vendbanimet shqiptare është mbi mesataren e papunësisë së përgjithshme në Mal të Zi. Kohë më parë portali informativ UlqiniOnline publikoi një të dhënë e cila konstatoj se në ‘Ulqin janë ‘26 magjistra të papunë’. Është interesant se ky lajm erdhi përafërsisht në të njëjtën kohë kur u bë edhe rikonstruktimi i qeverisë së Malit të Zi, pra në muajin korrik të këtij viti, lajm ky i cili mori një vëmendje të jashtëzakonshme mediatike, kurse lajmi i ‘magjistrave të papunë’ për çudi nuk nxiti shqetësimin dhe vëmendjen e askujt.
Elita politike e privilegjuar, me bazën e vet zgjedhore të diskriminuar ?!
Shqiptarët përbëjnë rreth 5% të numrit të popullsisë së Malit të Zi dhe përfaqësimi (punësimi) i tyre në organet shtetërore dhe ndërmarrjet publike vazhdon të jetë gjithnjë shumë i ultë në krahasim me përqindjen e tyre në numrin e përgjithshëm të popullsisë në këtë shtet.
Për fat të keq mos përfaqësimi i duhur dhe proporcional i shqiptarëve në institucionet publike dhe shtetërore është një dukuri që është trashëguar nga pushteti 30-të vjeçar të DPS-it ( Partisë Demokratike të Socialistëve).Statistikat zyrtare të kohës së pushtetit të DPS-it tregojnë se shqiptarët në Mal të Zi nuk e kanë kaluar asnjëherë pragun e 1.3% të përfaqësimit të tyre në organet e shërbimeve publike dhe institucioneve apo ndërmarrjeve shtetërore, çka do të thotë se për një kohë të gjatë atyre iu është mohuar një e drejtë themelore kushtetuese.
Vlen të theksohet gjithashtu se gjatë shumicës së kohës së pushtetit të DPS-it, derisa në njërën anë shqiptarët ishin pjesë e atij pushteti dhe mbanin pozita të larta shtetërore, në anën tjetër dhe në mënyrë paradoksale, pjesa tjetër e shqiptarëve nuk ishin të përfaqësuar (punësuar) në mënyrë proporcionale në organet shtetërore dhe administratën publike në Mal të Zi. Pra, e kaluara na mëson se përfaqësimi politik i shqiptarëve përmes posteve dhe funksioneve të larta qeveritare, domosdoshmërisht nuk reflekton dhe nuk ndikon edhe në punësimin e përgjithshëm të shqiptarëve në nivelet e tjera shtetërore. Kjo ka ndikuar, që në njërën anë të kemi një elitë politike të privilegjuar, kurse në anën tjetër baza e saj zgjedhore e diskriminuar.
Rikujtojmë edhe një herë Kushtetutën e Malit të Zi , (Nenin 79, pikën 10 të saj), ku thuhet se pjesëtarët e popujve pakicë, ku përfshihen edhe shqiptarët, u ‘garantohet e drejta e përfaqësimit proporcional’ në organet e shërbimit publik, në organet e qeverisjes shtetërore dhe atyre të vetëqeverisjes lokale. Për 34 vite me radhë shqiptarëve iu është muhuar një e drejtë e tillë dhe kanë pësuar diskriminim të vazhdueshëm në përfaqësimin (punësimin) proporcional të tyre. Asnjë qeveri e Malit të Zi, deri më sot nuk ka arritur që ta plotësojnë apo realizojnë këtë të drejtë të tyre kushtetuese. Përgjegjësi për mos realizmin e përfaqësimit (punësimit) proporcional të shqiptarëve në Mal të Zi, mbajnë edhe ato subjekte politike shqiptare të cilat përmes përfaqësuesve të vet, kanë bashkëqeverisur dhe kanë qenë pjesë e atij pushteti.
Edhe qeveria e tanishme e cila në përbërjen e vet ka katër pjesëtarë të përkatësisë shqiptare me poste të rëndësishme, e ka filluar mandatin e vet me mos përfaqësimin proporcional të shqiptarëve në organet dhe institucionet e tjera të shërbimit publik në Mal të Zi. Nëse këto funksione dhe pozita të larta që shqiptarët mbajnë sot në qeverinë aktuale të Malit të Zi nuk pasojnë me rritjen e numrit të punësimeve të shqiptarëve në përgjithësi në nivelet e ndryshme të institucioneve shtetërore dhe publike, atëherë ashtu si në të kaluarën, këto poste shtetërore do të shihen nga të tjerët vetëm si avancim dhe arritje të karrierave të tyre personale dhe jo si një angazhim serioz edhe për punësimin e shqiptarëve në ndërmarrjet dhe institucionet e tjera shtetërore, gjithnjë sipas rregullit të përfaqësimit (punësimit) proporcional të tyre.
Mbetet të shihet në të ardhmen nëse do të ndryshojnë diçka pozitivisht në këtë drejtim por mendoj se ekziston një skepticizëm i arsyetuar që kjo do të vazhdojnë të jenë një çështje e pazgjidhur edhe gjatë mandatit të kësaj qeverie.