Trashëgimia kulturore e zonës së Anës së Malit nuk do të mund të kuptohej pa gastronominë e veçantë dhe të shumëllojshme. Si pjesë e traditës mbarëshqiptare në fushën e trashëgimisë kulturore ajo është e lidhur ngusht me elementet etnografike, traditat, zakonet dhe mjedisin karakteristik të zonës. Ashtu si në të gjitha vendbanimet shqiptare në Mal të Zi edhe në krahinën e Anës së Malit baza kryesore e ushqimit ishte me prejardhje bimore dhe shtazore. Kjo vjen si rezultat i rolit dhe peshës që kishte bujqësia dhe blegtoria, si degë bazë e ekonomisë në këtë zonë. Autorë të artit të gatimit ishin amviset – gratë të cilat i kushtonin vëmendje dhe kujdes të madh përgatitjes dhe përpunimit të ushqimeve, të cilat gjatë gjithë periudhave kohore janë përpjekur të krijojnë receta nga më të ndryshmet. Si fshatrat malore ashtu edhe ato fushore, nuk kishin ndryshime në gatimin e ushqimeve të përditshme, as edhe në raste festash dhe gëzimesh. Megjithatë duhet theksuar se ushqimi për shumicën e anamalasve ishte i varfër dhe i njëllojshëm, kjo si rezultat i kushteve të vështira ekonomike që pasqyronin shumë familje në periudha të ndryshme kohore.
Buka – ushqimi bazë
Ndër gatimet më të rëndësishme konsiderohej buka e cila përgatitej me miell misri dhe gruri. Më rrallë janë përdorur thekra, elbi, tërshëra etj. Sigurimi i bukës së përditshme ishte çështja kryesore për anamalasin, sidomos në periudhën e krizave të bukës në vitet ’30 të shek. XX. Duke qenë se buka përbënte ushqimin bazë, gratë gatuanin disa herë në ditë si rezultat i nevojave të familjes, qoftë ato me përbërje të madhe në numër, por edhe në familjet më të vogla. Gatimi i bukës dhe ushqimit bëhej në një vend të caktuar në dhomën e zjarrit. Duke iu referuar informacionit të marrë, në fshatrat e Anës së Malit në repertorin e ushqimeve përfshihen disa gatime tradicionale, të cilat përdoreshin për konsum të përditshëm, por edhe për raste festash dhe gëzimesh. Ndër këto përmendim gatimet me bazë miellin (lloje bukësh, lakrorë, byrekë, petulla etj.)
Zakonisht gatimi i bukës bëhej me miell misri, me miell gruri (sipas mundësive dhe nevojave të familjes). Në fakt, gatimi i bukës me miell gruri bëhej më rrallë. Me miell gruri apo misri gatuheshin lloj-lloj bukësh duke përdorur përzierje dhe teknologji të vjetra në përgatitjen e brumit. Një lloj buke që gatuhej dhe konsumohej në çdo fshat të Anës së Malit ishte buka norë (me miell misri). Përgatitja e kësaj buke nuk të harxhonte shumë kohë dhe mund, siç shprehen gratë nga fshatra të ndryshme të kësaj zonë. Brumi i saj bëhej duke përzier miellin me pak kripë dhe me ujë të vluar. Pasi i jepej forma e rrumbullakët, që të mos shprishej vendosej në qethë (lopatë druri me një bisht të shkurtër). Për pjekjen e saj ndahej vatra (kështu shpreheshin gratë kur ndanin në dy pjesë prushin dhe hirin në vatër) dhe më pas e hidhnin brumin direkt në vatër ku qëndronte derisa skuqej e pastaj e hiqnin bukën e pjekur. Përveç kësaj lloj buke, gratë gatuanin edhe bukë kallamboqit (tepsie) dhe bukë qëthit. Një lloj tjetër buke quhej e mbrume. Për gatimin e kësaj buke përzihej mielli i misrit me atë të grurit në masë gati të njëjtë. Për përgatitjen e kësaj buke, në vend të ujit të vluar përdorej uji i vakët dhe kos. Kjo lloj buke piqej nën kaki (saç). Buka e grurit që të mos forcohej gjatë pjekjes mbulohej me gjethe filete (lloj druri me gjethe si të rrushit) para se të piqej. Këto gjethe e mbanin të butë bukën dhe hiqeshin pasi buka ishte pjekur. Kjo lloj buke ishte shumë e shijshme dhe është përdorur deri në prag të çlirimit. Përgjithësisht buka e mbrume është përdorur për raste më të rralla ose për ndonjë festë të rëndësishme, ndërsa në fillim të shekullit XX u fut si konsum i përditshëm.
Gatimet me bazë bulmeti të freskët
Pothuaj çdo familje anamalase kishin bagëti të imta (dele e dhi), por edhe bagëti të trasha nga të cilat siguronin qumështin dhe nënproduktet e tij si: kosin, kosin e përzier (të holluar) me qumësht, gjizën, djathin, djathin e zier, djathin e fërguar, mazën, tëlyenin (gjalpin), hirrën (lëngun që e kullonin qumështin) dhe qumështin e sapo zier të cilin e përdornin sidomos në mëngjes për përshesh me bukë misri. Me qumësht, djathë e vezë përgatitej një lloj ushqimi i quajtur “përpeq”. Me tambël, siç e quajnë qumështin anamalasit, përgatitej edhe orizi , ndërsa me kos dhe vezë përgatitej edhe një ushqim tjetër i quajtur “pite me kos e ve”. Këto ishin ndër gatimet e preferuara me bazë bulmeti të cilat përdoreshin kur vinin miqtë. Qumështin e bagëtive të imta: deleve dhe dhive zakonisht e përdornin vetëm për të bërë djathë, sepse ishte më i shijshëm, ndërsa qumështin e lopës e përdornin për kos dhe gjizë. Ato familje që mbanin vetëm lopë sigurisht që djathin e bënin nga ky qumësht. Zënien e djathit e bënin me një lloj bime që quhej farë djathi. Përgatitja e djathit bëhej me dy mënyra: mënyra e parë realizohej duke zier qumështin dhe gjatë zierjes me shtëllunga (valë) pritej me shëllirë djathi ose hirrë, dhe më pas e hidhnin në lëplungë ose në një enë shtëpiake, dhe më pas e linin një ditë me një peshë mbi të që mund të ishte një gur i rrumbullakët ose tavë dheu e cila kishte peshë. Vendosja e këtyre peshave bëhej që djathi të forcohej dhe t’i kullohej e gjithë hirra. Një tjetër mënyrë për bërjen e djathit ishte edhe duke e marrë qumështin e mjelë dhe e fusnin në një kusi, e linin një natë që të krijonte ajkë. Djathin e konsumonin edhe të njomë, por më shumë të thatë. Ruhej kryesisht nëpër voza druri për ta konsumuar disa kohë pas prodhimit, por sidomos në dimër kur pakësohej prodhimi i qumështit dhe mundësia për të bërë djathë ishte e vogël. Djathi ruhej në shëllirë dhe sipër i viheshin gurë për ta mbajtur djathin të mbuluar me shëllirë. Nga përpunimi i qumështit të lopës përftohej gjalpi i cili nuk bëhej nga rrahja e kosit, por nga ajka e qumështit dhe ai mblidhej në tava të veçanta nga qumështi i ftohur.