Me nxënësit e klasës së gjashtë të shkollës fillore “Bedri Elezaga” nga Katërkolla, bashkë me kolegët Samire Kraja dhe Ardit Nika, u nisëm drejt Krajës, në një vizitë që u shndërrua në një udhëtim të paharrueshëm që kishte karakter edukativ dhe jo vetëm.
Udhërrëfyesi ynë ishte mësimdhënësi i nderuar Ali Gjeçbritaj, njeri që rrëfente me emocion – çdo fjalë e tij dukej sikur lindte nga vetë dheu. Ai nuk thoshte vetëm fakte – ai i sillte si kujtime që marrin frymë.
Kur mbërritëm tek ublat, ishim përballë një amfiteatri gurësh dhe pemësh të heshtura, ku e tashmja ishte pëshpëritje e së kaluarës. Uji ishte i freskët, i kthjellët, i gjallë – por ajo që ndiem ishte më shumë se freski. Ishte një lloj paqeje që vjen vetëm kur je në praninë e një vendi ku ka shumë shpirt.
Dymbëdhjetë ubla – secila një gur dëshmie e një zemre njerëzore që ka dashur të lërë një gjurmë të mirë në këtë botë. Ishin ndërtuar nga fise të ndryshme, por shërbenin për të gjithë. Edhe ato që sot nuk mbajnë ujë, flasin. Boshësia e tyre është kujtim – se ndonjëherë edhe rrjedha e humbur ka qëllimin e vet.
Mësuesi ndalej te secila ubël me një ndjeshmëri të rrallë, si të kishte prekur historinë me dorë. Ai nuk lexonte – ai rrëfente. Me ndjenjë, me nderim, me dashuri. Fëmijët dëgjonin, shikonin, preknin. Nuk kishte zhurmë – vetëm heshtje e përqendruar, si në një orë të shenjtë mësimi ku mëson jo vetëm për botën, por edhe për veten.
Tek Ublat e Boulejve nuk ka legjenda. Ka emra të vërtetë, duar të vërteta, jetë të vërteta. Ato rrëfejnë një histori që s’ka nevojë për stoli. Në gurë është gdhendur përkushtimi; në ujë, dëlirësia. Çobanët u kanë dhënë ujë bagëtive, gratë kanë larë rrobat dhe ndoshta dhe vetveten nga lodhja e përditshme, ndërsa kalimtarët kanë gjetur freski e pushim.
Ubla e Madhe e Krajës
Në një tokë ku uji s’buron lehtë, gjendet një pus i lashtë – Ubla e Madhe e Krajës. Kjo ubël nuk u hap nga kazma e rëndë, por nga një trokitje, që ra mbi dhe si një lutje. Thuhet se një udhëtar, princ paqësor, princ Vladimiri, arriti aty mbi një kalë të bardhë dhe ndaloi. Kali i tij i ra tokës me këmbë dhe toka u hap për të dhënë ujë. Në një vend pa burime, lindi një burim. Ishte viti 1001.
Princ Vladimiri nuk lindi për t’u ngritur mbi të tjerët, por për të ecur krah tyre. Nuk kërkoi lavdi, por paqe. Kur porta e tij u rrethua nga armët, ai nuk ngjiti mure, por hapi derën. Nuk ishte frikë, por urtësi. Ai nuk donte të shpëtonte veten, por të mos humbiste askënd.
Në burgun ku u mbyll në Prespë, në qelinë e heshtur, një sy e pa me kuriozitet jo për ta gjykuar, por për ta njohur. Ishte Kosara, princesha që kishte lindur për fronin, por që ra në gjunjë para një burri që rrinte në lutje. Dhe kështu, mes mureve që zakonisht mbajnë robër, lindi një lidhje që premtonte përjetësi.
Dashuria e tyre nuk u ngrit mbi festë, as në oborre të mbushura me daulle, por në kushte dhe rrethana të veçanta.
Pushtuesit kaluan. Fronet u thyen. Por kujtesa nuk u shua. Ubla – burimi që lindi nga një hap i dëlirë – nuk thahet. Rumia, mali që i pa, nuk hesht. Për shekuj me radhë, njerëz të çdo besimi e kombi ngjiten në majën e saj me nga një gur në dorë. Jo për t’u ndarë, por për të ndërtuar një bashkim që nuk lidhet me flamuj, por me shpirtin.
Kjo nuk është një histori për të kaluarën. Kjo është një thirrje që kërkon të dëgjohet sot. Në botën tonë, ku e shkuara dhe e tashmja shpesh ngatërrohen, rikujtimi i një dashurie që nuk kërkon të sundojë, por vetëm të ndriçojë, është një dritë që duhet të na udhëheqë.
Nëse ndalesh një ditë në Ostros, ulu pranë ublës, pi një gllënjkë ujë dhe hesht. Sepse në atë qetësi që vjen nga thellësia e tokës, mund të ndiesh jo një zë, por të gjithë historinë.
Vizita në shkollën “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu” dhe dhoma muze
Një vizitë në shkollën “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu” është një mundësi për të përjetuar një ambient që lidh edukimin me historinë dhe traditën. Një nga veçoritë më interesante të kësaj shkolle është dhoma muze, e cila krijon një atmosferë të veçantë dhe të paharrueshme për çdo vizitor. Për te kjo dhomë na udhëhoqi drejtori i shkollës, Sami Doda dhe një pjesë e stafit.
Sensacioni i dhomës muze është një përvojë që të mbushë me emocione dhe krenari. Pasi hyn në këtë hapësirë, ndihesh sikur kalon në një kalim të ngadalshëm nga e tashmja në të kaluarën, ku çdo objekt i ekspozuar ka një histori të veten. Aty mund të shohësh elemente që lidhen me historinë e kombit, artefakte të ndryshme dhe dokumente të rëndësishme që pasqyrojnë zhvillimet kulturore dhe historike të vendit.
Atmosfera është mbresëlënëse: drita që depërton në dhomë, organizimi i kujdesshëm i eksponateve dhe informacioni edukativ që shoqëron çdo send, të bën të ndihesh pjesë e një udhëtimi nëpër kohë. Çdo cep është një mundësi për të mësuar diçka të re dhe për të kuptuar më mirë pasurinë kulturore dhe historike që ka formuar identitetin e shqiptarëve të kësaj zone.
Vizita në dhomën muze është një mundësi për të kaluar disa momente reflektimi, duke u lidhur më thellë me historinë, traditat dhe vlerat që ajo përçon. Është një hapësirë ku nxënësit, si dhe vizitorët e tjerë, mund të shijojnë pasurinë e trashëgimisë kombëtare dhe të kuptojnë rëndësinë e edukatës dhe kujtesës historike.
Për mua emocion të veçantë zgjon edhe fotografia e axhës Faik Avdiu, i cili ishte caktuar mësues e më pas drejtor në këtë shkollë (1952-1957).
Në vend të përfundimit
Kjo vizitë nuk ishte thjesht një udhëtim në një trevë tjetër, por një udhëtim drejt vetes, drejt rrënjëve dhe vlerave që na formojnë si njerëz dhe si komunitet. Çdo hap, çdo ndalesë – nga freskia e ublave te qetësia e historive të gurëve, deri te përjetimi i dhomës muze – na mësoi se historia nuk është vetëm në libra, por në vendet që flasin, në njerëzit që rrëfejnë dhe në heshtjet që nxisin mendim.
Fëmijët u kthyen me më shumë se kujtime – u kthyen me ndjesinë se kanë prekur diçka të rëndësishme. Ata mësuan jo vetëm për të kaluarën, por për mënyrën se si njeriu ndërton të ardhmen: me dashuri, me kujdes, dhe mbi të gjitha, me ndjenjën se çdo gjë e vërtetë, e bukur lind nga përkushtimi dhe përulësia.
Në kthim, ndoshta nuk folëm shumë por ndjenim të gjithë një qetësi që flet më shumë se fjalët. Sepse vizitat më të bukura janë ato që vazhdojnë edhe kur udhëtimi ka përfunduar.