Punimet për kërkimet arkeologjike në qytetin e lashtë mesjetar të Shasit, rreth 25 kilometra nga Ulqini, kanë filluar rreth dy javë më parë.
Ekipi arkeologjik i Muzeut “Polimle” nga Berana, i përbërë nga katër arkeologë malazezë, një shqiptar dhe katër punëtorë, është duke punuar në atë lokacion arkeologjik.
“Deri më tani po punohet për pastrimin dhe sanimin e terrenit, pastrimin e pyllit, heqjen e gurëve dhe stivimin e tij brenda objekteve. Kjo do të pasohet me hulumtime të shëndosha, hulumtime shtresash, identifikimi i objekteve që shfaqen, për të valorizuar ofertën turistike në Shas”, thotë arkeologu, Predrag Lutovac.
Ai tregon se kantieri është shumë i lënë pas dore, muret kanë rënë dhe duhet të nisin sa më parë disa punime konservuese, në mënyrë që sa më shpejt të bëhet një plan, në mënyrë që vizitorët e ardhshëm të këtij lokaliteti të kenë një pasqyrë më të qartë të tij.
Kërkimet në këtë vend janë kryer në kuadër të programit trepalësh për projektet IPA ndërmjet Malit të Zi, Shqipërisë dhe Bosnje-Hercegovinës.
Koordinatori i Zyrës për Projekte të Komunës së Ulqinit, Artan Çobi, thotë se hulumtimet arkeologjike që po kryhen në pjesën perëndimore të qytetit të lashtë të Shasit do të përcaktojnë shtrirjen dhe lashtësinë e këtij lokaliteti. “Një nga qëllimet e këtij projekti është promovimi i ofertës turistike të rajonit ndërkufitar përmes rivitalizimit dhe përdorimit të qëndrueshëm të trashëgimisë kulturore të lënë pas dore, gjë që përmirëson shkëmbimin ndërkufitar të ideve dhe ngritjen e kapaciteteve të operatorëve të trashëgimisë dhe turizmit”, thotë Çobi.
Vlera totale e këtij projekti të titulluar “Valorizimi dhe promovimi i trashëgimisë kulturore Ulqini” është 17,396 euro, të cilat janë siguruar nga fondet evropiane. Ky projekt parashikon gjithashtu ngritjen e dy postblloqeve dhe 50 ulëse me 25 kosha mbeturinash.
Kujtojmë se gërmimet e para arkeologjike në qytetin më tërheqës të vdekur në Adriatik, Shas, janë bërë gati katër dekada më parë, në vitin 1985.
Bëhet fjalë për kërkime gjatë të cilave është mbledhur shumë material i luajtshëm arkeologjik, i cili daton , siç pohojnë arkeologët që në mesjetë. Më pas është kontrolluar terreni, janë regjistruar dhe renditur të gjitha të dhënat dhe vendet që mund të jenë interesante. Pak më shumë se dy vjet më parë u kryen kërkime gjeofizike dhe konservuese të qytetit mesjetar të Shasit, i cili u financua nga Ministria e Kulturës përmes Programit për Mbrojtjen dhe Ruajtjen e Trashëgimisë Kulturore për vitin 2019.
Sot Shasi , edhe pse vetëm një monument kulture i mbrojtur në letër, fle në të njëjtën kodër si në kohën kur u pushtua nga turqit, vetëm se gjithnjë e më shumë duket si një gërmadhë dhe pëshpërit gjithnjë e më padëgjueshëm për historinë e tij, për kishat që ishin aq ditë sa ka viti , dhe për kohët që gjëmonin mbi të. Të gjithë erdhën dhe shkuan, disa u shkatërruan dhe u ngritën, të tjerët ndërtuan dhe pushtuan, kurse shteti duhet të bëjë gjithçka që është e mundur për të eksploruar plotësisht Shasin, në mënyrë që të zgjojë qytetin nga gjumi shekullor, i cili të paktën, siç presin arkeologët, do të mund të tregonte aq shumë.