Z. Ismail Doda është profesor dhe hulumtues shumëvjeçar. Kontribut të veçantë dha, sidomos, në fushën e arsimit shqip dhe të shkencave folkloristike shqiptare.
Ismaili u lind në vitin 1940 (zyrtarisht më 1939), në Arbesh të Krajës. Ishte fëmijë i një familje të varfër, ku mori edhe edukimin e parë. Në vitin shkollor 1955/56 ai kryen “gjimnazin” (gjysmëmaturën). Bën pjesë në gjeneratën e parë të nxënësve krajanë që kishin kryer shkollën tetëvjeçare në mënyrë të rregullt. Asokohe kishte nevojë të madhe, sidomos për mësues. Ndaj ai regjistrohet në Shkollën Normale të Nikshiqit, ku kreu klasën e parë. Klasat e tjera për mësues i kreu në Normalen e Prishtinës, ku diplomoi në vitin 1962. Ishte nxënësi i parë nga Kraja që kreu Normalen e Prishinës, të cilën e kujton me nostalgji, respekt dhe krenari. Studimet për gjuhë-letërsi shqipe i kreu në Fakultetin Filozofik, përkatësisht Filologjik të Universitetit të Prishtinës (shkallën e parë e përfundoi në vitin 1965, ndërsa shkallën e dytë në vitin 1974). Dëshira dhe interesimi i tij për ngritje profesionale-shkencore, e nxiti që të vijojë studimet e magjistraturës në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Prishtinës, ku magjistroi me temën “Motërzimet e baladës krajane për murosjen e gruas”. Doktoroi në vitin 2015 në Qendrën e Studimeve Albanologjike në Tiranë, me tezën “Baladat popullore te shqiptarët në Malin e Zi”. Kështu, Ismail Doda mori gradën shkencore të doktorit të shkencave folkloristike.
Me jetën dhe veprën e z. Ismail Dodës lidhet ngushtë karriera e tij arsimore të cilën e zhvilloi në Krajën e tij. Atë e filloi në vitin 1962, si mësues në shkollën fillore katërklasësh në Arbnesh. Afër dyzet vjet (1965-2003) ai ishte mësimdhënës, përkatësisht drejtor (fillimisht, ushtrues detyre dhe dy mandate të plota) i Shkollës Fillore “Gjergj Kastrioti-Skënderbeu” në Ostros. Ai mbajti mësim, kryesisht, në gjuhë e letërsi shqipe. Shumë breza nxënësish dhe nxënësesh krajane ishin edhe nxënës të profesor Ismailit. Në vitin 1968 Shkolla Fillore tetëvjeçare e Ostrosit mori emrin “Gjergj Kastrioti-Skënderbeu”, për çka kontribuoi edhe z. Ismail Doda. Ai ishte nismëtar dhe kryeradaktor i revistës së nxënësve të shkollës “Valët” (1999). Gjithashtu, ai ishte bashkautor i tekstit (doracakut) të parë shkollor në gjuhën shqipe në Mal të Zi, me titull “Në prehër të jetës së re”, botuar në vitin 1976, anëtar i Komisionit mbarëkombëtar përkitazi me Abetaren shqipe të përbashkët (2012), të ngritur nga MASH i Republikës së Shqipërisë, etj.
Një dimension tjetër i portretit të z. Ismail Doda është puna e tij kërkimore-shkencore në fushën e gjuhës, historisë, arsimit, kulturës, e mbi të gjitha, në fushën e fokloristikës shqiptare. Për disa dekada ai u mor dhe merret me qëmtimin, vjeljen dhe regjistrimin e pasurisë folklorike shqiptare, sidomos të këngëve popullore (këngëve kreshnike, baladave, poezive lirike, etj.) në fshatra të Krajës, Ulqinit dhe Tivarit. Një pjesë e konsiderueshme e lëndës foklorike, të mbledhur nga ai, është botuar në shumë vëllime të Institutit Albanologjik të Prishtinës. Një pjesë e saj ruhet në arkivin e Institutit, por shumë më tepër lëndë të tillë ruan vetë Ismaili në arkivin personal të tij. Veç kësaj, ai u mor edhe me studimin e materialeve folkorike, sidomos të baladave, ku edhe magjistroi dhe doktoroi. Me kumtesa shkencore mori pjesë në simpoziume e konferenca të ndryshme shkencore (Prishtinë, Tiranë, Ulqin, etj.). Bashkëpunoi me institucione prestigjioze shkencore, siç janë: Instituti Albanologjik i Prishtinës, Instituti i Historisë në Prishtinë, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Qendra e Studimeve Albanologjike e Shqipërisë, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Malit të Zi, Instituti i Historisë i Malit të Zi, etj. Ai ishte anëtar i Lidhjes së Shoqatave të Folkloristëve të Jugosllavisë. Duke filluar nga viti 1965, z. Ismail Doda bashkëpunoi me revista e gazeta të ndryshme në Mal të Zi, Kosovë e Maqedoni, siç janë: “Rilindja”, “Zani i Rinisë”, “Shkëndija”, “Fjala”, “Gjurmime albanologjike, “Flaka e vëllazërimit”, “Lemba”, “Malësia”, “Pobjeda”, “Prosvetni rad” e të tjera. Ai ishte anëtar i redaksisë së revistës “Koha” (Titograd, 1978), redaktor i revistës “Kraja” (Krajë, 1997) etj. Në këto ogane shtypi, Ismail Doda publikoi shumë artikuj dhe punime të tij. Ismaili pat nderin të ishte njëri nga 87 delegatët e Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, Tiranë (1972), ku veç fjalës përshëndetëse dhe kumtesës së tij, ai e nënshkroi Rezolutën e Kongresit të Drejtshkrimit, në emër të shqiptarëve në Mal të Zi. Vlen të theksohet se konaku i tij ishte pikëqëndrimi për hulumtues të ndryshëm nga Kosova dhe nga Shqipëria, për çka dëshmon edhe akademiku Gjovalin Shkurtaj, nga Tirana. Ai kujton se në qershor 1980, bashkë me Prof. Dr. Minella Totoni, gjithashtu nga Tirana, dhe me zotin Shaqir Berani punonjës shkencor nga Prishtina, kishin kryer një hulumtim (anketim) “në pikën me numër 15 (Arbnesh-Krajë)”, ku (siç thotë ai) “kemi pasur si të anketuar zonjën Emine Doda, nëna e mikut dhe kolegut tonë të dashur Ismail Doda dhe, rasti e lyp që, edhe mbas kaq vitesh, t’ia përmendim mikpritjen dhe ndihmën që na ka dhënë…”.
Portreti i Dr. Ismail Dodës nuk do të ishte i plotë pa vënë në dukje edhe aspektin shoqëror-politik të veprimtarisë së tij. Duhet theksuar se ai jetoi dhe punoi në një kontekst të ndërlikuar politik anti-shqiptar, ku për të mbijetuar politikisht duhej urtësi dhe maturi. Ishte nën mbikëqyrje dhe presion të vazhdueshëm të autoriteteve të UDB-së dhe të bashkëpunëtorëve të saj. Megjithatë, ai ishte anëtar i klubit “Shqiponja” të studentëve të Krajës, më pas edhe anëtar i “Art Club-it” në Ulqin, ishte ndër themeluesit e Forumit Demokratik të Shqiptarëve në Mal të Zi (1990), anëtar i Këshillit Nacional të Shqiptarëve në këtë Republikë ( ku ishte edhe kryetar i Komisionit për Arsim), delegat i Lidhjes Demokratike në Kuvendin Komunal të Tivarit, etj. Vazhdimisht mbrojti me kujdes identitetin dhe vlerat e kombit shqiptar.
Për veprimtarinë e tij arsimore e shkencore, z. Ismail Doda u nderua me mirënjohje e dekorata të ndryshme, si nga Universiteti “Fan S. Noli”, Korçë, Universiteti i Evropës Juglindore, Tetovë, etj. Në “Fjalorin Enciklopedik të Kosovës” (2018), ai prezantohet me një zë të veçantë.
Profesor Ismail Dodës i uroj jetë të gjatë, shëndet të mirë dhe suksese në kërkimet pasionante të tij!