Zeqir Sylë Rugova u lind më 13 nëntor të vitit 1935 në fshatin Hakaj të Komunës së Plavës. Është njëri nga shtatë djemtë dhe një vajze të prindit dhe kryefamiljarit të njohur, Sylë Delisë nga vëllazëria Gjevukaj me prejardhje nga Malësia e Rugovës së Pejës. Familje kjo në emër dhe zë për bujari, atdhedashuri, patriotizëm e mikpritje. Edhe pse në kushte të vështira ekonomiko-sociale, mësimet fillestare të ciklit të ultë të fillores (I-IV), i kreu në shkollën fillore katërklasëshe në fshatin fqinj, Vojno Sellë, në gjuhën serbo-kroate, kurse ato të ciklit të lartë (V-VIII) në shkollën tetëvjeçare në Plavë, po ashtu në gjuhën serbo-kroate, sepse në këto dy shkolla nuk zhvillohej mësimi në gjuhën shqipe, duke udhëtuar nga disa kilometra në këmbë.
I etur për dritë, progres dhe dije, dhe i entuziazmuar dhe frymëzuar nga ca bashkëkombës shqiptar nga Malësia e Plavë-Gucisë, të cilët shkollën fillore e kishin kryer në shkollën tetëvjeçare të Gucisë në gjuhën shqipe dhe ishin të regjistruar në shkolla të mesme profesionale e gjimnaze në qytete të ndryshme të Kosovës, me mësim në gjuhën shqipe, Zeqir Sylë Rugova, pas kryerjes së shkollës fillore në Plavë, regjistrohet në Shkollën e Mesme Teknike, drejtimi Ndërtimtarisë në Podgoricë, të cilën e kryen në vitin 1954, duke u diplomuar si teknik i ndërtimtarisë.
I ngazëllyer për të vazhduar shkollimin e mëtejmë superior, në vitin akademik 1954/55, Zeqiri regjistrohet në Fakultetin e Ndërtimtarisë në Universitetin e Beogradit, ku në afat rekord në vitin akademik 1960/61, përfundon studimet si i vetmi student shqiptar i asaj kohe, duke mbrojtur temën e diplomës me titull “Urat masive”, e vlerësuar me notën 8 dhe kështu duke fituar gradën “Inxhinier i diplomuar i ndërtimtarisë”.
Pas kryerjes së studimeve, Zeqir Sylë Rugova, punësohet në vendlindje, në Ndërmarrjen ndërtimore “Temel” (Themeli) në Plavë. Pas një viti pune në këtë ndërmarrje, pikërisht në vitin 1962, me ftesën e drejtorit të atëhershëm, historianit të mirënjohur shqiptar nga Malësia e Madhe, prof. Millan Perkaj, punësohet profesor në Qendrën e Mesme Shkollore Teknike “Boris Kidriç” në Mitrovicë. Në këtë shkollë ai ishte i vetmi inxhinier i diplomuar shqiptar i ndërtimtarisë, me ç’rast edhe i shoqëronte dy shokët e gjeneratës nga studimet në Universitetin e Beogradit, inxh. Iliaz Haxhiun, dhe Prof. Ramadan Shalën. Këta tre pishtarë të arsimit gjatë regjimit të Aleksandër Rankoviqit, ishin kolosët e parë të cilët në shkollën e mesme të sipërpërmendur ligjëruan mësimet në gjuhën shqipe. Madje, Prof. Zeqir S. Rugova ishte mësimdhënësi i parë nga seksioni i ndërtimtarisë, i cili ishte i ngarkuar të ligjërojë tetë lëndë mësimore profesionale, ngase impononte koha dhe nevoja që të përgatiten dhe ngritën e aftësohen shumë kuadro të reja cilësore profesionale shqiptare në qytetin e Isa Boletinit, siç kishte qejf të quante ai Mitrovicën, por edhe më gjerë në trojet me popullatë shqiptare.
Zeqir Sylë Rugova, në vitin shkollor 1967/68, punësohet në Shkollën e Lartë Teknike në Mitrovicë, ku ligjëron lëndën profesionale Statika me rezistencë të materialeve. Në këtë shkollë emërohet Shef i seksionit të ndërtimtarisë dhe kryetar i Këshillit punëdrejtues. Pas një viti pune në SHLT në Mitrovicë, në vitin akademik 1968/69, zgjedhet asistent në Fakultetin Teknik – dega e Ndërtimtarisë në Prishtinë për lëndët mësimore profesionale: Urat e betonit dhe Konstruksionet prej drurit dhe gurit, me ç’rast nga këto lëndë ka mbajtur ushtrime praktike dhe teorike gjithnjë deri në vitin akademik 1976/77, kur zgjedhet ligjërues dhe profesor i rregullt për lëndën profesionale Konstruksionet prej druri dhe skelet. Që nga viti 1980, Prof. Zeqir S. Rugova, pos seksionit të ndërtimtarisë, ka mbajtur ligjërata mësimore edhe në seksionin e arkitekturës. Ligjëratat në fjalë i ka mbajtur rregullisht deri në vitin akademik 1985/86 dhe atë në të dy gjuhët, shqipe dhe serbo-kroate.
Me propozimin e dekanatit të Fakultetit Teknik në Prishtinë, Prof. Zeqir S. Rugova kalon për specializim praktik në Ndërmarrjen ndërtimore “Mostogradnja” (Urëndërtimi) në magjistralen e Adriatikut në aksin rrugor Besnik, Rozhajë.
Edhe përkundër stërngarkesave me angazhime që kishte në aktivitetin e punës së vet profesionale, Prof. Zeqir S. Rugova regjistron studimet pasuniversitare në Zagreb në vitin 1969. I ndjek dhe dëgjon ligjëratat dhe ushtrimet, vërteton semestrat, jep të gjitha provimet pranë Fakultetit të Ndërtimtarisë në Zagreb, ku dhe paraqet punimin e magjistraturës – temën me titull “Analiza e ndarjeve të mbajtësit e ngritur në lamëluar prej druri me lartësi të ndryshme”, të cilën më 5 shkurt të vitit 1985 e aprovon Këshilli shkencor i Fakultetit të Shkencave të Ndërtimtarisë, të cilin e mbron me sukses dhe merr gradën Mr. inxh. i ndërtimtarisë.
Si mësimdhënës i lëndës Konstruksionet prej druri dhe skelet, Prof. Zeqir Rugova, ka marrë pjesë aktive në grupin e ekspertëve dhe pedagogëve të këshillit aksional për avancimin e ndërtimit me dru në ish-Jugosllavi, si dhe në simpoziumet e ndryshme shkencore të mbajtura në Zagreb, Maribor, Zveçevë, Beograd, Shkup, e gjetiu. Ka marrë pjesë edhe në simpoziume me temat: Bosht konstruksionet bashkëkohore prej drurit (në Cavtat më 1976 dhe në Bled më 1986), në këshillimet me temat: Konstruksionet bashkëkohore prej betonit (në Dubrovnik më 1985 dhe Prishtinë më 1986).
Pos punës hulumtuese dhe angazhimeve shkencore në reparte e terrene të ndryshme, Prof. Zeqir S. Rugova ka kryer punët në cilësinë e mbikëqyrësit si komisionar profesional. Me rastin e fatkeqësive elementare, Kuvendi i Komunës së Skënderajt, Prof. Zeqir Rugovën e ka lavdëruar publikisht për kontributin e dhënë kësaj treve legjendare.
Prof. Zeqir S. Rugova gjithnjë është ndjerë krenar dhe i lumtur kur është gjendur në mesin e burrave të Drenicës, ku me orë të tëra ka qëndruar duke biseduar e shkëmbyer mendime e përvoja me atdhetarin e mirënjohur (tani të ndjerë) Halil Xanin e Polacit, i cili me dinjitet ka evokuar kohën e Shaban Polluzhës, Azem e Shote Galicës dhe të Tahir Mehës legjendar.
Përkundër detyrave dhe angazhimeve të shumta si pedagog-profesor, Prof. Zeqir S. Rugova ka qenë i angazhuar edhe në punë të tjera profesionale duke realizuar projekte të shumta ndërtimore: fusha e sportit në Plavë më 1961; rruga Plavë-Babinë më 1961; palestra e makinerisë dhe aneksi i SHMT “Boris Kidriç” në Mitrovicë, 1965-1966; adaptimi dhe zgjerimi i Shkollës së Lartë Teknike në Mitrovicë; pranimi teknik i magjistrales Prishtinë-Shkup; lokacioni i urës mbi Lumin Erenik në Junik; restaurimi i urës harkore mbi Lumin Bistricë në Prizren; sanimi i urës mbi Lumin Lepenc në Kaçanik; ura mbi Lumin Llap në fshatin Barilevë; ura mbi Drinin e Bardhë në Rudicë; sanimi i urës prej druri mbi Lumin Sitnicë në Vushtrri dhe rruga Prizren-Kukës i Ri.
Prof. Zeqir S. Rugova ka dhënë kontribute të shumta në komisione, ekspertiza, mbikëqyrje dhe pranime të shumta teknike të objekteve kapitale anekënd Kosovës dhe ish-Jugosllavisë. Prof. Zeqir S. Rugova është shquar dhe veçuar me kontributin e tij profesional e shkencor për ndërtimin e objekteve shkollore, pastaj për vlerësimin e dëmeve të shkaktuara nga tërmetet, si dhe propozimet dhe këshillat e tij për sanimin e shtëpive në Skenderaj dhe Besianë. Prof. Zeqir S. Rugova, po ashtu i ka përkushtuar kujdes dhe ka bërë mbikëqyrjen e Medresesë “Al-Audin” në Prishtinë, gjatë viteve 1982-1984. Përkundër angazhimeve të shumta, ai në asnjë moment nuk ka harruar studentët e tij të cilët i ka dashur me një pasion të veçantë. Ai po ashtu nuk ka kursyer asgjë për dhënien e diturisë me qëllim që njohjen dhe diturinë e vet ta bartë në gjeneratat e reja dhe pasardhësit profesional të ndërtimtarisë dhe arkitekturës. Punën e vet shkencore Prof. Zeqir Rugova e ka kurorëzuar me botimin e veprës së vet me titull “Konstruksionet prej druri dhe skelet”, në vitin 1989. Prof. Zeqir S. Rugova po ashtu është kujdesur maksimalisht si humanist, jashtëzakonisht i dashur dhe i përkushtuar për farefisin e ngushtë dhe të gjerë, duke i ndihmuar ata, udhëzuar dhe orientuar në ballafaqimet e tyre gjatë jetës dhe në arritje shkencore, kombëtare, shoqërore e familjare.
Për Prof. Zeqir Sylë Rugovën, atdhedashuria dhe shkenca kanë qenë mbi të gjitha kërkesat kryesore të jetës së tij. Ka dhënë këshilla e dituri, por mbi të gjitha ka kërkuar rezultate pozitive duke dhënë gjithnjë llogari progresive.
Prof. Zeqir Sylë Rugova, pas një sëmundjeje të rëndë, ka ndërruar jetë në Prishtinë më 23 tetor të vitit 1997, në moshën 62 vjeçare. Është varrosur në varrezat e vendlindjes, në fshatin Hakaj të Komunës së Plavës, me nderimet më të mëdha nga familja, të afërmit, bashkëvendësit dhe me pjesëmarrjen e një numri të madh të qytetarëve nga treva të ndryshme.
Shaban Hasangjekaj