Rrëfimi 1.
Kafeja në Ranë
Restaurant-kafeneja “Aragosta” në Ranë. Aty deri në vitin 1979 (tërmeti katastrofal) ishte hotel “Republika”. Në një tavolinë isha i ulur me Dr. Jusri-Fatmir Resulbegun. Në tavolinën tjetër ishin Gazmend Çitaku dhe Sami Flamuri. Kamarieri na tha se kafetë i kemi të paguara nga personat në tavolinën tjetër.
Radhën për ta paguar kafenë e kisha unë. Për të bërë humor e pyeta Samiun:
“Sot është dashtur unë t’i paguaj kafetë. Për arsye që i keni paguar ju sot si qëndron situata tash?“
Samiu u çua në këmbë dhe tha:
„Toska thotë (Shqipëria e Jugut) ndaç sjelle, ndaç pshtjelle, rasti të ka mbetur ty“.
U qeshëm të gjithë. Shpesh herë me Dr. Faqon e kemi përsëritur këtë bisedë.
Rrëfimi 2.
Diçka ka mbi ne…
Isha një mbrëmje në Ateljenë Gazi te Gazmend Çitaku. Ky më ndihmonte t’i rregulloja dokumentet për raportin te Fondi për Pakica lidhur me projektin „Shkolla fillore në Ulqin – historiku dhe veteranët“. U bë fjala për Sami Flamurin dhe mendimin tim për të shkruar portretin e tij për librin e ardhshëm „Mërgimtar“.
Pas 10 minutave Samiu hyri në atelje. U kthye prej shetitjes nëpër ullishtë.
„Diçka ka mbi ne…” – Ishin fjalët e mia.
„Po, edhe unë jam i këtij mendimi” – u përgjigj Samiu.
Rrëfimi 3.
Nga biografia
Të bisedosh apo të shkruash për mërgimtarë apo “gyrbeqarë” i ka sfidat e veta, sidomos për ata që në moshën e thyer i rikthehen vendlindjes. Bashkëbiseduesi i radhës nuk hyn në këtë kategori. Këtu flasim për Sami Flamurin.
U lind pikërisht në qytetin Sidnej (Balmain) në Australi. Për kuriozitet, ai është binjak apo “nokat” siç Ulqini edhe i njef binjakët me Naimin të dy në shtatorin e vitit 1969.
Shkollën fillore e kreu në “Marshall Tito” dhe të mesmen, drejtimin hotelerik në “Vëllazërim Bashkim” në Ulqin më 1986/87.
Dëshira e flakët për të studiuar në Prishtinë u ndërpre, sepse më 1989 ndodhi greva e minatorëve të Trepçës e cila u ndaloi rrugën e jetës studentore.
Më 1996 ai me sukses mbaron studimet në “Bachelor of Arts” University of Queensland.
Suksesin më të madh e konsideron lindjen e dy vajzave të tij – Valonës (1995) dhe Arditës (1996) e cila vitin e kaluar u bë edhe nëna e Edanit. Tash e mora, thotë Samiu, “edhe epitetin e gjyshit”.
Sfida e vitit 1999. Samiu tash në rolin e përkthyesit zyrtar të shtetit australian. Bëhet mikpritës i 4.000 refugjatëve nga Kosova e flakëruar në luftë, ku me vëllanë Naimin në mënyrë vullnetare e mbajnë radion në gjuhen shqipe (3ZZZ) në Melburn, qytetin më të madh me shqiptarë në Australi.
Rikthimi në vendlindjen e prindërve
Vendosi të rikthehet në moshën 47-të vjeçare në vendin ky ai me vëllain e tij binjak, Naimin, u rritën në Ulqinin e bukur mu tek lagjia e “Merajes”, por ja si për çudi të fatit ai u lind mu në fund të botës. Atje në Australinë e largët babai i tyre, Flamur Rama migroi më 1963.
U rikthye aty ku u rrit dhe u burrërua, sepse dëshira e tij mbas gati 30 viteve në mërgim ishte ajo që t’i jepte diçka Ulqinit, të rikthehet tek nëna Naxhije, e cila tani është në moshë të thyer dhe ka pasur nevojë për birin e saj.
Shqiptarët e Australisë nuk janë të shumtë në numër, por Ulqini dhe rrethina e tij ka një numër të konsiderueshëm atje të cilët kontribuojnë për vendin e vet me një sakrificë të madhe, sepse edhe largësia e bë të veten.
Familja vendosi të rikthehet në Ulqin më 1973 me instimin e gjyshit Xhemal Rama, i cili i ngazëlluar nga lindja e nipave, kërkonte t’i shikonte edhe me sy.
Ndodhi diçka që gjyshi Xhemal nuk e priste – nipat dhe nusja e re Naxhija erdhën nga Australia, por Flamuri u zhduk nuk u pa më, derisa Samiu vëndosi që pas një ndarjeje gati 20-vjeçare të rikthehet në Australi në kërkim së babait të syrgjynosur “O tempora o Mores”.
Rrugëtimi jetësor-takimi me babain në Australi
Të rikthehemi te viti 1988 kur Samiu vendosi të niset rrugës së gjatë ta gjejë babain e vet, i cili tani ishte veçse një kujtesë e zbehur, njeri i humbur në Australi.
Samiu pohon se një Ulqinak me emrin Haxhi Selita e ka pa Flamurin e gjallë. Ky pohim e shtynë atë që ta bëjë këtë rrugëtim të cilin ata mjeshtërisht e kanë rrëfuer në librin e tyre “Koha e Shegës”(2008).
Në vitin 1989 i rikthehet Australisë së lindjes dhe me vëllaun binjak Naimin, ribashkohen si familje aty ku edhe filloi rrugëtimi i tyre jetësor.
Momenti i takimit të parë pas shumë viteve ndarje kërkon një qasje tjetër, mirëpo Samiu më thotë me entuziazëm se ishte një fund i lumtur dhe ky fakt ia vlen tërë atë pritje.
Familja më në fund ishin së bashku. Ata i qasen hapjes të një picerije në vitin 1990 me emrin Italia Uno Pizza & Pasta. Përveç këtij biznesi të sukseshëm si pronari më i ri në shtetin e Kuinsland, ka edhe një veçori tjetër – mu atë vit ai bëhet kryetari i parë i një radio në gjuhën shqipe (4EB) në Brisbane.
Botimet
Me impenjimin e binjakut Naim, tashmë për herën e parë në tokën amë, aty ku u lind më 1941 edhe babai i tyre Flamuri, ai rikthehet që në emër të mërgimtarëve nga Australia ta botojnë librin e parë shqip të shekullit 21 me një titull domethënës:
“E përjetshme është Shqipëria” (7.1.2000) në prezencën e prezidentit shqiptar Prof. Rexhep Meidani.
Më 2008 vjen e libri i dytë si koautor i saj, me një rrëfim se si e gjeti babain Flamurin me titullin: “Koha e Shegës”. Kështu filloi edhe një rrugëtim i ri i cili përfundimisht Samiun do ta drejtojë edhe tek rikthimi në Ulqin.
Sami Flamuri përveç shkrimeve në “Kohen Javore” ka një gamë të gjerë si analist edhe në mediat shqiptare si Tv Teuta, RTK, SyriTv, por për lexuesin bjen në sy edhe pjesmarrja e tij në nje format reality show në Top Channel në marsin e 2021 tek “Përputhen +40”.
Dy zemrat e mërgimtarëve
Mergimtarët kanë dy zemra: njëra troket për vendlindje, kurse tjetra për vendin ku punojnë dhe jetojnë.
Andaj edhe vëndosi që më në fund t’i ritkthehet nënës Naxhije në vitin 2017.
Grupi studiues “Ilirët”
Pasioni për histori dhe dashuria ndaj Ulqinit e bënë që mos të ndalet si studiues i mesjetes. Ai me sukses bashkë me Gazmend Çitakun dhe Gëzim Mavriqin formojnë grupin “Ilirët” (2018) ku ndermjet tjerash zbulojnë vendqëndrimin e mbretreshës Teuta në Risan, gjejnë varrin e Mara Kastriotit (motra e madhe e Skënderbeut) në ishullin Kom që për opinionin këto rrëfime bënë një zbulim të madh.
Pandemia e Covid-19 dhe karantinimi
Ska se si të mos bënte bujë edhe një sfidë e cila e kaplojë tërë rruzullin tokësor. Ajo është pandemia Covid-19.
Më 20 mars 2020, Samiu u bë protagonisti i shumë folur pasi ishte njëriu i parë që pas udhëtimit nga Anglia në Mal të Zi, bëhet pjesë e një karantine e cila i shkaktoi shumë brenga pasi askush nuk dinte si të reagonte, sidomos shteti i cili e stigmatizoi.
Hapja e Librarisë në Ulqin
Po ashtu Samiu me një grup qytetaresh entuziastë si Mentor Llunji, Marian Shkreli dhe Bernard Çobaj, me përkrahjen e Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Mal të Zi me kryetarin Faik Nika, ndërmerr edhe iniciativën e hapjes së Librarisë “Ulqini” e cila jetësohet më 26 nëntor 2021.
Një sukses i cili ka vlerë të posaçme në veprimtarinë e tij atdhetare.
Samiu pati sukses që edhe në mënyrë zyrtare t’i propozojë Entit për trashëgimi kulturore që tri krojet e Ulqinit: Kroni i Begut, Çinarit dhe Ujkut në Gjerana të jenë në mbrojtjen nga shteti i Malit të Zi.
Sami Flamuri sot
Sot ai është i martuar me Nusretën Gjokaj-Flamuri. Si duket më në fund u përputh.
Vazhdon të shkruajë dhe shpreson se befasia e rradhës do të jetë nje skenar filmi i cili për herë të parë i qaset gojëfoljes së Ulqinit dhe tematikës vendase.
(Nga libri në dorëshkrim “Valixhja nga Amerika-Mërgimtarë”)