Qershor i këtij viti. E mora ftesën nga Esat Mehmeti për përurimin e librit-monografisë “Dasma në Anë të Malit” në hapësirat e restorantit “Lamiga” në Krythën e Ulqinit në orën 20:00. Për shkak se e kam të vështirë ngasjen e veturës natën, nuk shkova në përurim. Gjithë kohën më pas kam qenë i ngarkuar me mospraninë time në këtë manifestim kulturor. Një prej shkaqeve ishte respekti për Esatin, për punën e tij të palodhshme në Radio Ulqin, sikur edhe prania e tij në përurimet e mia. Kur u takuam në manifestimin e Arkivit të Ulqinit i tregova se pse nuk kam qenë në përurimin e monografisë tij. Esati tha:
“Më ke munguar, po ta dija, do të mund ta organizoja transportin…”
Biografia
Esat Mehmeti, u lind, më 1955, në Draginë të Anës së Malit, shkollën fillore e mbaroi në Sukubinë e Katërkollë, ndërsa shkollën e mesme në Prishtinë. Studimet e larta për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe i mbaroi në SHLP dhe më pas mbaroi edhe studimet në Fakultetin Filologjik, në Universitetin e Prishtinës në degën e Letërsisë dhe Gjuhës Shqipe.
Masat e dhunshme
Që nga viti 1979 e deri në vitin 1991 Esat Mehmeti punoi si mësimdhënës në Obiliq (Prishtinë),
Demonstratat në Prishtinë
Të pakënaqur me gjendjen e popullit të tyre, studentët shqiptarë organizuan demonstrata me parullën “Kosova Republikë!”. Ka pasur trazira të mëdha në Universitetin e Prishtinës. Këto filluan më 11 mars 1981. Në kantinën e konviktit të studentëve, si shkak ka qenë ushqimi i dobët. Më vonë lajmërohen parullat, ku kërkohet pozita më e mirë e Kosovës në shtetin e Jugosllavisë (“Trepça punon, Beogradi ndërtohet!”). Pushteti aktual i Krahinës së Kosovës reagoi ashtu që e aktivizoi “milicinë” – policinë kundër studentëve që demonstronin. Shumë studentë u burgosën. Udhëheqësia mendoi që kriza përfundoi.
Eskalimi i demonstratave ndodhi më 26 mars 1981, kur në Kosovë mbërriti Stafeta e Rinisë. Ky manifestim, i cili deri atëherë ka qenë rutinor me fjalime dhe fotografi të Titos, u zhvillua në demonstrata, ku morën pjesë masat e popullit, përveç studentëve e rinisë. Parullat kanë qenë: “Kosova Republikë!”, “Rroftë Adem Demaçi!” (atëherë në burg), si edhe “Liri, demokraci!” ,”Duam bashkimin e të gjitha tokave shqiptare!”. Protestat janë përhapur në të gjitha qytetet e Kosovës dhe sipas disa parashikimeve në to kanë marrë pjesë deri në një milion njerëz.
Duke u ballafaquar me pakënaqësinë e masave shqiptare, udhëheqësia e Krahinës së Kosovës u jep urdhër forcave të policisë që demonstratat të ndalohen në mënyrë brutale.
Reagimi i pushtetit jugosllav
Kryesia e atëhershme e Jugosllavisë i ka vlerësuar demonstratat në Kosovë të dëmshme “për integritetin dhe sovranitetin e Jugosllavisë” dhe më 2 prill 1981 ka shpallur gjendjen e jashtëzakonshme në Kosovë dhe ka nisur, përveç forcave të milicisë edhe forcat e Armatës Jugosllave me qëllim që të kthehet rendi në Kosovë. Gjithashtu, në kuadër të Armatës kanë qenë edhe forcat të blinduara me tanke. Është dhënë urdhër edhe për ndërprerjen e mësimit nëpër shkolla dhe universitet. Sipas admiralit Mamulla, ka pasur edhe disa intervenime me armë. Në këtë mënyrë të dhunshme demonstratat në Kosovë filluan të qetësohen. Janë regjistruar edhe më 30 prill, kurse të fundit më 17 maj1981.
Por, pasojat kanë qenë edhe për ne shqiptarët në Malin e Zi, Maqedoni. Atëherë isha drejtor i Shtëpisë së Shëndetit në Ulqin, Vera Gorana, drejtoreshë e Entit për Sigurimin Social. Haptas kanë thënë:
“ E keni shëndetësinë, por së shpejti do ta marrim..”
Ardhja në vendlindje
Në fund të vitit 1991/92, Esati kthehet me familje në vendlindje. Pas disa vitesh, përkatësish, në vitin 1995 punësohet si gazetar në Radio Ulqin, në Ulqin. Një kohë, në këtë institucion ishte u.d. i drejtorit dhe më vonë serish gazetar-redaktor i programit në gjuhën shqipe deri sa u pensionua, në mars 2022.
Krahas punës së gazetarit në Radio Ulqin, merret edhe me shkrime publicistike, të publikuara në faqet e shtypit, si ;” Koha javore”, “ Bota sot ” etj. Është bashkëpunëtor i Radio Pejës.
Radio Ulqini
Radio Ulqini, para 36 vjetësh ishte radio e vetme lokale në këtë mjedis, ku informimi bëhej edhe në gjuhën shqipe. Radio Ulqini, punën e vet e ka filluar, më 13 korrik 1987, themelues i të cilit është pushteti vendor i Ulqinit. Asokohe, me 6 orë program në ditë. Sot, Radio Ulqini emiton 16 orë program në ditë. Dëgjohemi në dy frekuenca, në Mozhur, në 102.6 MHz dhe në Pinjesh, në 91.3 MHz FM stereo. Radio Ulqini është një medium, pak specifik, medium i cili emiton programin në dy gjuhë (shqip dhe serbo-malazezisht), kuptohet, relativisht, në proporcion me popullatën e këtij mjedisi.
Për mbarëvajtjen e punës në këtë medium informativ, kujdesen 10 të punësuar. Struktura e të punësuarve është jo e kënaqshme. Përkundër mungesës së kuadrit të nevojshëm profesional (gazetarë), programi i Radio Ulqinit, përmban pjesërisht program të pasur dhe cilësor. Radio Ulqini me vëmendje të posaçme përcjell aktivitetet e pushtetit vendor, ato qeveritare dhe më gjerë, si nga lëmi i ekonomisë, politikës, kulturës, ashtu dhe aktivitete të tjera. Radio Ulqini, nga themelimi e këndej, falë zhvillimit teknologjik, ka qenë dhe është urë lidhëse mes radiove, si në rrafshin kombëtar, ashtu dhe atë ndërkombëtar.
Postulatet në të cilat Radio Ulqini i ndërtoi sukseset e veta janë që ky medium është i hapur për të gjithë, duke realizuar programin e punës përmes emisioneve të ndryshme.
Sot, Radio Ulqini kremton 36 vjetorin e themelimit. RTUL-i, tani është në një gjendje të pavolitshme materiale-teknike, e po ashtu ka edhe mungesë kuadrosh. Radio Ulqini ka vite që përballet me problemet e trashëguara financiare, gjë që dukshëm vështirëson punën dhe ekzistimin e tij normal ? !!!. Gjendja materiale në këtë institucion prej vitit në vit ka ardhur duke u rënduar. Duhet veçuar, se fillim viti i 2023, edhe përkundër premtimeve të dhëna nga themeluesi, nisi me sëmundjen e vjetër dhe fitohet bindja se ilaçi për te s’është gjetur akoma?!.
Duhet theksuar se Radio Ulqini, jo vetëm që e ka numrin më të vogël të punësuarve, aty ku themeluese është vet Komuna e Ulqinit, por duhet të veçojmë edhe këtë, se ka rreth 20 vjet, që Radio Ulqini nuk është përtërirë me kuadro të reja, nuk është punësuar askush, që është më se e nevojshme për mbarëvajtjen sa më të mirë të radios. Ka vite të tërë që në këtë institucion, nuk është investuar asnjë cent në pajisjet teknike. Por, përkundër gjithë këtyre vështirësive, falë vullnetit të mirë dhe angazhimit të vetë të punësuarve, Radio Ulqini, sërish ka arritur të mbijetojë. Procesi i punës zhvillohet pothuaj normalisht, me përjashtim të disa emisioneve të reduktuara.
Krahas mbarëvajtjes së programit, është punuar në projektin e nisur për hapjen e Radio Ulqinit, që sot ka nevojë më shumë se kurrë. Ka shansin ta ndryshojë filozofinë në të mirë. Me një vullnet të mirë e angazhim të përbashkët dhe me një qasje tjetër të qeverisjes lokale, RTUL-i mund të jetojë.
Dasma në Anë të Malit (Ritet dhe ceremoniali i saj )
“Dasma në Anë të Malit ( Ritet dhe ceremoniali i saj ) “ është libri i tij i parë, ndërsa përmbledhjen me poezi dhe materiale tjera i ka në dorëshkrim.
Në mënyrë studimore janë mbledhur dhe prezantuar ritualet e dasmës së dikurshme dhe të kohërave të tanishme.
Është monografi për ruajtjen e kulturës, traditës tonë shqiptare. Vërteton lidhjen e Anës Malit me Ulqinin edhe Shkodrën. Po e theksoj: shumica e këngëve, ritualeve, janë të përbashkëta. Autori e përmend vallen e Xhemiles si autoktone për Anën e Malit. E respektoj mendimin e tij, por po them:
Vallja e Xhemiles është luajtur gjithmonë edhe në Kalanë e Ulqinit.
Më kujtohet:
Para disa viteve janë organizuar në Peçuricë (Komuna e Tivarit) “Dani Mrkojevića”-Ditët e Mërkotit“. Vallëzimi i tyre ishte siç ka qenë dikur në trevat tona në Ulqin, Anë të Malit edhe Shkodër: kërcimi i çifteve, veçanërisht kërcimi i dikurshëm. Ky emision ka pasur shikueshmëri të madhe dhe ka zgjuar nostalgji për folklorin e bukur të vjetër. Gjithashtu, ka vërtetuar që muzika dhe këngët janë të përbashkëta edhe me komshitë tonë, pavarësisht se ata nuk e kanë gjuhën shqipe gjuhë të nënës.
Dragina në Anë të Malit. Është vendbanim i vogël në afërsi të rrugës kryesore e cila shkon për Sukubinë dhe Shkodër. Dragina është vendi i krijuesve: Nail Draga, Hajredin Kovaçi, Esat Mehmeti, i ndjeri mësuesi Shefqet Draga. Aty sot është edhe Muzeu Etnografik i Hajredin Kovaçit. Nga Dragina është edhe imami i njohur eff. Xhemal Draga.
Esat Mehmeti përveç punës së tij publicistike, gazetareske është Besnik i Radio Ulqinit