Për jetën dhe veprimtarinë e tij të bujshme dhe shumë përfshirëse, hollësisht me përkushtim dhe me përpikëri kanë shkruar moshatari dhe shoku i shkollimit të tij në Gjimnazin e Pejës, SHLP të Prizrenit e Fakultetit Filozofik të Prishtinës, dhe bashkëveprimtari i çështjeve dhe ngjarjeve mbarëkombëtare shqiptare, epikologu prof. dr. Zymer U. Neziri, dhe veprimtari e publicisti nga Lipjani, Ismail Gashi – Sllovia. Shënimet e të cilëve i kam shfrytëzuar për koncipimin dhe hartimin e portretit në fjalë.
Isa Demaj u lind më 12 janar të vitit 1946 në Shkrel të Rugovës, nga e ëma Zojë Zekaj – Demaj, dhe i ati Musë Tahiri Demaj i Bajrimerajve të fisit Kelmend, familje kjo me traditë të lavdishme atdhetare brez pas brezit. Isa ishte djali i dytë nga dhjetë fëmijët e Musës dhe Zojës. U rrit në mjedis të shëndoshë të Kosovës, në Rugovën e lavdishme e të pasur me male e gryka, lugina e kroje të freskëta, e me livadhe e kullosa të begatshme. Rritën e fëmijërisë e djalërinë e shëndoshë e kaloi në këtë pjesë të bukur të Kosovës. Isa u lind e u rrit në vendin ku lindin trimat e nga njihet urtia shqiptare. U lind mu aty ku në vazhdimësi është dëshmuar trimëria e guximi i burrave me përcaktim të thellë kombëtar, në Shkrelin e Rugovës, në vendin e traditës jo vetëm nga begatia natyrore, por e pasur edhe nga tradita e lavdishme e frymës kombëtare.
Mësimet e para të fillores, ciklin e ulët (I-IV) i kreu në vendlindje ((Shkrel), ndërsa ciklin e lartë (V-VIII), i kreu në Shkollën tetëvjeçare në Haxhaj, duke udhëtuar katër vite shkollore bjeshkëve e rrugëve të vështira nga disa kilometra. Pas përfundimit të shkollës fillore, Isa i vazhdoi mësimet në Gjimnazin e Pejës, në drejtimin pedagogjik, në të cilin që në fillim zgjeroi njohuritë e rrethin e shokëve. Në fillim u shoqërua me Zymer Nezirin, Kolë Ademin, Adem Miftarin, po edhe me Rexhë Kelmendin e Fazli Gjevukajn, e pastaj edhe me shumë të tjerë nga anët e ndryshme të viseve shqiptare, si Xhemajl Gashi, Ramadan Blakaj, Muhamet Shatri, Hasan Ukëhaxhaj, Zenun Gjocaj, etj. Në gjimnaz e filloi aktivitetin atdhetar. Nezir Gashi nga grupi i Adem Demaçit në Pejë, u bë idol dhe mësues i brezit (gjeneratës së Isës), krahas idolit familjar Rexhep Takut, axhës, dhe Sylë Mehmetit, kryetar i NDSH-së në Rugovë, që të tre të burgosur politik. Isa, Zymeri dhe brezi i ri i tyre në Gjimnazin e Pejës, lexonin shumë. Lexonin edhe libra që në ato vite ishin të ndaluar, si: “Shqipëria” e Sami Frashërit, “Lahuta e Malcisë” e At Gjergj Fishtës, etj. Dëgjonin fshehurazi Radio Tiranën. Shqipëria u bë ideali i tyre kryesor. Çlirimi i Kosovës dhe bashkimi me Shqipërinë, ishte synimi i këtij brezi, ashtu si vepruan edhe brezat përpara në viset shqiptare dhe në Rugovë, gjatë Rilindjes kombëtare, gjatë Lidhjes shqiptare të Prizrenit, sidomos në betejat për mbrojtjen e Plavës dhe Gucisë, nga sulmet e Malit të Zi në vitet 1879, 1980, ku trimat nga Shkreli, Adem Isufi e Rexhë Avdia u bënë të famshëm në Betejën e Nokshiqit.
Djali e burri i dalluar nga Rugova, Isa Demaj, që nga vitet e shkollimit të mesëm në Pejë, u angazhua në sensibilizimin e çështjes kombëtare. Ai kudo që ishte me guxim e pa asnjë hamendje, shprehte mendimet e qëndrimet e veta për çështje kombëtare, duke folur e diskutuar, madje edhe kryer aksione konkrete, si shkrimi i parullave kundër okupatorit serb në kërkim të lirisë e bashkimit kombëtar. Isa kishte respekt të madh për figurat e shquara të historisë, nga Skënderbeu e deri te princat e mbretërit ilir dhe nga Ali Pashë Tepelena e Mahmut Pashë Bushati, e deri te Haxhi Zeka. Isa në një mbrëmje të vitit 1963 bashkë me Isa Bicajn, në të dy anët e hyrjes së objektit të Gjimnazit të Pejës, shkruan parullat “Rroftë Shqipëria!”, “Rroftë Enver Hoxha!”, dhe si rrethojë e kësaj, të nesërmen gjithë personeli arsimor dhe nxënësit e Gjimnazit të Pejës, u vu nën mbikëqyrje nga Organet e shërbimit shtetëror, për të kapur shkruesit e këtyre parullave. Megjithatë, asnjëherë nuk u zbuluan, sepse nxënësit dhe autorët e parullave ruajtën sekretin.
Në vitin 1964, kur Isa ishte maturant, dhe në moshën 18 vjeçare, pas një takimi të rastësishëm gjatë një udhëtimi me tren, me Azem Beqirin, atdhetarin e njohur nga treva e Llapit, mu që atëherë u bë veprimtar i “Lëvizjes Revolucionare për Bashkimin Kombëtar të Shqiptarëve”, në themelimin e së cilës morri pjesë, dhe ishte anëtari më i ri i kësaj organizate të drejtuar nga bacë Adem Demaçi.
Isa Demaj studimet i vazhdoi në shkollën e lartë pedagogjike në Prizren, në degën e Gjuhës dhe letërsisë shqipe, me ç’rast kontaktoi me atdhetarë të shumtë nga të gjitha viset shqiptare që studionin aty, nga Malësia e Madhe e deri në Tetovë. Familja Braha, familje dëshmorësh, që me të drejt quhej shkollë e atdhetarisë në Prizren, për Isën u bë familje e dytë. Me 27 nëntor të vitit 1967, Isa me shokët studentë festuan Ditën e Flamurit kombëtar, i ndaluar me ligj, ku edhe arrestohet së bashku me Meriman Brahën, Zymer Nezirin, Rafet Ramën, Fazli Gjevukajn, etj. nga sigurimi shtetëror dhe dënohet me burg kundërvajtës dhe grupi mbetet gjashtë muaj nën hetime në Prokurorinë e Prizrenit. Por, gjatë asaj kohe, Isa me shokë vazhdoi veprimtarinë. Ata me nismën e Meriman Brahës, i filluan përgatitjet në SHLP të Prizrenit për demonstrata në rrafshin e Dukagjinit: Prizren, Pejë e Therandë (Suharekë), me kërkesat për flamurin e lirë, përdorimin e shqipes në Administratë, Universitet, Kosovën Republikë dhe për vetëvendosje. Isa ishte edhe koordinues i grupit të Prizrenit me grupin e studentëve të Prishtinës.
Me 6 tetor të vitit 1968, Isa Demaj me shokët: Meriman Braha, Zymer Neziri, Pashk Laçi, Mikel Kuzhnini, Simon Kuzhnini, Selajdin Braha, Lemane Braha, Rafet Rama, Haxhi Bajraktari, Haxhi Maloku, Gjergj Camaj, Shpresë Elshani, Shqipe Vokshi, Shaban Gjekaj, Pjetër Dreshaj, Isë Morina, e shumë të tjerë, dolën në demonstrata me flamurin kuq e zi, të punuar me dorë, si në vitin 1912. Grupi i Prizrenit, për herë të parë, prishi rahatinë shumëvjeçare të sundimit robërues jugosllav, dhe për herë të parë pas Luftës së Dytë Botërore në Kosovë, kërkuan liri para ndërtesës së Lidhjes shqiptare të Prizrenit, kërkuan siguri për popullin shqiptar, kërkuan të flitet dhe të përdoret lirshëm gjuha shqipe, të përdoren simbolet kombëtare, të hapet universiteti dhe kërkesa kryesore Kosova të shpallet republikë, me të drejtë vetëvendosjeje deri në shkëputje, kërkesa këto që u dëgjuan mandej në të gjitha demonstratat që u zhvilluan të vazhdimësi në Kosovë. Pashk Laçi, në emër të rinisë dhe popullit në Prizren dhe Gjergj Camaj, në emër të studentëve të SHLP-së, i lexuan kërkesat, të hartuara nga Zymer Neziri dhe të rishikuara nga shokët. Disa orë në qytet, gjatë parakalimit me flamur kombëtar, nga kolona e gjatë me rreth tre mijë demonstrues, ka pasur brohoritje kryesisht për flamurin, Kushtetutën e për Kosovën Republikë dhe janë kënduar këngë atdhetare, po ashtu të ndaluara.
Vetëm dy vite më vonë, u bënë demonstratat në Therandë (Suharekë), kurse dy javë më vonë, më 19 tetor të vitit 1968, u bënë demonstratat e mëdha në Pejë, të planifikuara në Prizren dhe me Zymer Nezirin përgjegjës, të organizuara me shumë kujdes bashkë me Isën, Xhemajl Gashin e Ramadan Blakajn, si dhe me grupin e nxënësve të Shkollës normale (për mësues) të përzgjedhur me propozimin e Xhemajlit dhe Ramadanit dhe me arsimtarin e tyre të Muzikës, Sadri Kelmendin. Organizimi u planifikua edhe në shkollën e mesme gjyqësore, atë të mesme ekonomike, në gjimnaz, si dhe me studentët e shkollës së lartë komerciale, sidomos me planifikimin e rreshtimit pas flamurit nga të ardhurit në ditën e tregut në Pejë nga zejtarët dhe banorët e qytetit. Në Arbnesh (Vitomiricë) u shpalos flamuri kombëtar dhe normalistët në krye me Demë Mulliqin, bartës i parë i flamurit, u nisën në drejtim të gjimnazit. Edhe në Pejë u lexuan kërkesat për të drejtat e shqiptarëve, ashtu si edhe në Prizren. Ato i lexoi normalisti, Sylë Kuçi, t[ hartuara nga Zymer Neziri.
Kontributi i Isa Demajt, ishte shumë i rëndësishëm sepse përfundimisht u hap dera e demonstratave në mbarë Kosovën, deri në Tetovë e Ulqin. Kjo valë e demonstratave shumë shpejt përfshiu gjithë Kosovën gjatë muajit nëntor dhe u kurorëzua më 27 nëntor 1968 me demonstratat e mëdha të rinisë studentore, të intelektualëve, të punëtorëve e zejtarëve në Prishtinë. Në demonstratat e mëdha në Prishtinë, Isa Demaj ishte në ballë, ku dhe u plagos në kokë, pasi policia reagoi ashpër në demonstrues, duke përdorur dhunë, gaz lotësjellës e plumba. Me ndihmën e Qeram Teliqit, arsimtar, Isa u strehua dhe u mjekua në fshehtësi në Kastriot (Obiliq).
Isa Demaj, studimet i vazhdoi në Universitetin e Prishtinës, në degën e Gjuhës dhe letërsisë shqipe, gjatë viteve 1968-1972. Ishte edhe student i shkallës së tretë të studimeve pasuniversitare, dega e Letërsisë në vitet 1972-1974. Gjatë kësaj periudhe, vazhdoi aktivitetin atdhetar me Meriman Brahën e Zymer Nezirin. Mban lidhje edhe me atdhetar të njohur të “Brezit 68”, Selajdin Braha, Rafet Rama, Binak Ulaj, Pashk Laçi, Haxhi Bajraktaari, Jusuf Gërvalla, Idriz Gërvalla, Ramadan Blakaj, Xhemajl Gashi, Fazli Gjevukaj, Isë Shatri, Muhamet Shatri, Xhafer Shatri, Hasan Ukëhaxhaj, Zenun Gjocaj, me “Brezin 64” të Adem Demaçit dhe me breza të tjerë të lëvizjes kombëtare, me intelektualë të Rugovës, përkrahës të kërkesave për Republikën e Kosovës, Bajram Kelmendi, Ymer Neziri, Shege Kelmendi, Hysnije Kelmendi, Rexhë Kelmendi, etj.
Pas demonstratave të vitit 1968, Isa me Merimanin e Zymerin formuan në Prishtinë grupin ilegal si “Treshe ilegale të kohës” me Merimanin përgjegjës i grupit në pranverë të vitit 1972. Aty përcaktuan pikat kryesore të veprimtarisë atdhetare të grupit, detyrat individuale, miratuan statutin e grupit, të cilin Isa Demaj e strehoi në Rugovë, në fshatin e lindjes në Shkrel.
Krahas studimeve, Isa Demaj punoi në disa shkolla të mesme në Kosovë, në Klinë, Kastriot (Obiliq), Lipjan e Prishtinë, por disa herë e larguan nga puna për shkak të veprimtarisë atdhetare. Ai ishte arsimtar, personifikim i mësimit dhe atdhedashurisë. Është i njohur rasti i paraleles 4/1 i Shkollës së mesme teknike në Prishtinë, maturantët e të cilës me greva dhe të përkrahur nga qindra nxënës grevistë, e ndaluan për disa javë zbatimin e letrës së Titos (1972), në atë shkollë, pra nuk e lejuan zbatimin e vendimit për përjashtimin e atdhetarit të shquar, referentit Metush Krasniqi, të Isa Demajt dhe të profesorëve Nuhi Veselaj dhe Mehmet Rukiqi.
Së fundmi, Isa Demaj, ishte i angazhuar në Shkollën e mesme të mjekësisë në Prishtinë, ku edhe u arrestua më 27 dhjetor të vitit 1979. E dënuan me katër vjet burgim të rëndë. Fillimisht deri në vitin 1981, u mbajt në Burgun e Prishtinës, mandej në Gjilan për tu dërguar më pas në Zajeçarë, ku dhe vuajti dënimin e rëndë në qeli të këtij burgu deri më 27 dhjetor të vitit 1983.
Isa Demajt, papritmas jeta iu shua më 27 gusht të vitit 1985, në një aksident komunikacioni, duke lënë pas vetes bashkëshorten Zizën dhe katër fëmijët, Artanin, Artën, Ardianën dhe Kreshnikun.
Për kontributin e veçantë të dhënë për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, dy rrugë të Kosovës (një në Pejë dhe një në Lipjan) mbajnë emrin e tij, kurse presidenti i Republikës së Kosovës, Fatmir Sejdiu, më 27 gusht të vitit 2010, në 25 vjetorin e vdekjes, Isa Demajn e dekoroi me “Medaljen e artë të pavarësisë” dhe më 28 nëntor të vitit 2015, në 70 vjetorin e lindjes dhe 30 vjetorin e vdekjes, presidenti i Shqipërisë, Bujar Nishani, dekoroi Isa Demajn për kontribut të veçantë në veprimtari atdhetare me dekoratën “Krenaria e kombit”.
Në fund theksojmë se Isa Demaj edhe pse jetoi jo më shumë se një gjysmë jete të natyrshme, vetëm 39 vjet, mbi gjysmën e kësaj gjysmë jete ia kushtoi veprimtarisë atdhetare e arsimore.