Ulqin – Në Librarinë “Ulqini”, të shtunën mbrëma (28 shtator 2024) është mbajtur takimi i hapur me shkrimtaren Eralda Baze, autore e romaneve “Dielli më perëndon në Lindje” dhe “Zambaku i kanionit”.
Në bisedë me udhëheqësen e takimit, Arjeta Kurti, mësimdhënëse e gjuhës shqipe dhe letërsisë, ajo ka folur për krijimtarinë e saj, rolin shoqëror të letërsisë, nismën për promovimin e kostumeve popullore të të gjitha trevave shqiptare etj.
E veshur me kostumin e nuses klleznore, Baze ka treguar arsyen e kësaj zgjedhjeje të saj.
“Sigurisht që do vija me një veshje tradicionale të trevave tuaja. Kjo duke qenë se veshja e nuses së Klleznës është veshja përmbyllëse, e fundit që po ekspozojmë nga veshjet shumë të bukura të trevave shqiptare këtu në Republikën e Malit të Zi. Desha t’i bëja, domethënë, dy raste të veçanta bashkë sot”, ka thënë ajo.
Në pjesën e parë të takimit është folur për promovimin e veshjeve popullore kombëtare dhe të trashëgimisë historike, kulturore dhe figurave kombëtare shqiptare, ndërsa në pjesën e dytë për veprat e saj dhe letërsinë në përgjithësi.
Kostumet popullore, identiteti ynë
Baze ka treguar se ideja për promovimin e veshjeve popullore ka filluar para një viti e një muaji derisa po restauronte shtëpinë e gjyshit në vendlindjen e saj në Skrapar.
“Dhe mesazhin që mos t’i braktisnin shtëpitë e të parëve tanë, desha t’ua përcillja miqve të mi në Facebook pikërisht e veshur me kostumin popullor të Skraparit. Për çudinë time, ajo video u prit shumë mirë”, ka thënë ajo.
Duke parë interesimin e njerëzve për traditën, kjo e ka nxitur për të promovuar edhe veshjet dhe trashëgiminë e trevave të tjera shqiptare.
“Unë jam, thjesht, një dashamirëse shumë e madhe e kostumeve popullore të të gjitha trevave shqiptare dhe prej një viti e një muaji po i shkel pëllëmbë për pëllëmbë të gjitha fshatrat, qytetet – në Shqipëri, në Republikën e Malit të Zi, të Maqedonisë së Veriut, në Kosovë, gjithandej, dhe i ndaj me shqiptarët e mirë në rrjetet sociale të gjitha veshjet e bukura që ne kemi”, ka thënë Baze.
Ajo ka treguar se pjesë e promovimit të saj kanë qenë të gjitha veshjet e shqiptarëve që jetojnë në Malin e Zi të sotëm.
“Konkretisht, këtu në Ulqin deri tani i kam ekspozuar të gjitha veshjet tuaja, duke filluar që nga veshja e nuses së Anës së Malit, Krajës, Ulqinit, Shestanit, bregasores, sot veshjen e nuses së Klleznës. Përveç tyre kam prezantuar edhe veshjen e nuses së Plavës dhe të Gucisë, ndërsa veshjen e vajzës, që vazhdon të jetë xhubleta e Malësisë së Madhe andej, e ka prezantuar bashkëpunëtorja ime e vogël Kirsten, që sot e kemi këtu me veshjen e vajzës së Anës së Malit. Plus kam prezantuar edhe veshjen e Rozhajës. Pra, e kam mbuluar komplet zonën shqipfolëse këtu në Republikën e Malit të Zi dhe e kam bërë me një dashuri dhe përkushtim shumë të madh”, ka thënë ajo, duke nënvizuar se veshja e nuses klleznore është veshja e 58-të që ka promovuar në rrjetet shoqërore dhe media të ndryshme.
Ajo u ka bërë thirrje shqiptarëve që në mënyrë urgjente ta kthejnë vëmendjen dhe sytë nga veshjet popullore dhe trashëgimia jonë e pasur, sepse sipas saj, kjo nuk është një punë dukjeje, por këto janë identitet dhe çështje identitare.
“Kostumet popullore, trashëgimia jonë kulturore, këto janë historia që flet për ne. Pa e zbërthyer nevojën fare për veten tonë, ato tregojnë çka jemi ne, çka kemi qenë”, ka theksuar Baze.
Nëpërmjet letërsisë reflektoj dhe reagoj ndaj problematikave aktuale të realitetit shqiptar
Autorja ka thënë se ajo është përcaktuar për letërsinë e angazhuar.
“Lloji i letërsisë që bëj unë është letërsi e angazhuar. Unë reflektoj dhe reagoj ndaj problematikave aktuale të realitetit shqiptar. Sigurisht që unë nuk mund të frymëzohem nga hiçi. Jo unë, por them një shkrimtar i përgjegjshëm shqiptar nuk e ka luksin që të arratiset në historira limonata kur kemi kaq shumë tema të mprehta për të shkruar. Sigurisht, ky nuk është një urdhër nga unë, sepse njeriu mund të shkruajë çfarë të dojë. Por unë shikoj që letërsia ka edhe këtë mision, pra të reagosh ndaj realitetit”, ka thënë Baze.
Ajo ka thënë se letërsinë e sheh si valvolë shkarkimi të atij rebelimi, të reagimeve që të akumulohen, të grumbullohen ashtu heshturazi.
“Edhe pastaj vjen ajo pika që ti do të ulërasësh artistikisht”, është shprehur shkrimtarja.
Në pyetjen se pse në të dy librat trajton pozitën e femrës në shoqërinë shqiptare të tranzicionit, Baze ka thënë sepse vetë është femër dhe sepse vazhdojmë të jemi në tranzicion.
“Jo për të bërë atë feministen patetike tani, por mendoj që për të studiuar dhe për të gjykuar historinë e një populli, etapat, ngjarjet që kanë ndodhur në historinë e një populli, përqendrohu te statusi, te gjendja aktuale e grave në atë shoqëri. Ajo flet shumë, ajo tregon, sepse historia e popullit, ngjarjet, politikat, të gjitha çfarë kanë ndodhur, gjurmët i kanë lënë sidomos te statusi, te gjendja aktuale e gruas në atë shoqëri”, ka thënë ajo.
Shkrimtarja ka shpjeguar se në dy romanet e saj nuk ka asnjë personazh real, dhe nga ana tjetër, nuk ka asnjë personazh të trilluar.
“Aty i ke të dy të ndërthurur. Asnjë gjë nuk fillon kot. Nuk ka letërsi që të ngjizet kot nga ajri, pa një shkëndijë, pa një revoltë, pa një ide që ta jep realiteti. Sigurisht që frymëzohesh nga njerëz realë, por që aty pastaj i pikturon, i kombinon ndryshe, ashtu siç të konvenon, të leverdis ty, synimit tënd letrar”, ka thënë Baze.
Ndërsa duke folur për romanin “Zambaku i kanionit”, shkrimtarja ka thënë se në të nuk ka asgjë autobiografike në nivelin personal dhe mikro, kurse në nivelin makro ai është totalisht habitati i saj.
“Aty kam shkruar fund e krye për vendlindjen time (Skraparin). Këtu kam trajtuar konfliktualitetin në dukje mes tri-katër feve të ndryshme që kemi, por njëkohësisht në fund edhe atë dominimin e njerëzores. Në fund dominon ideja që në radhë të parë jemi të gjithë njerëz dhe jemi të gjithë shqiptarë. Ky ka qenë gjithë filli i këtij libri”, ka shpjeguar Baze.
Ajo ka folur edhe për Shtëpinë Botuese “Schnell”, ku punon si redaktore letrare, dhe politikën botuese të saj.
“Shtëpia Botuese ‘Schnell’ është vërtet shumë përzgjedhëse. Përparësi e Shtëpisë Botuese ‘Schnell’ është vetëm letërsia shqipe dhe romanet sidomos. Kemi bërë përjashtim për vëllimin me poezi të poetit të ndjerë dhe shumë të madh, për mendimin tim, Skënder Rusi. Vëllimin e tij të përzgjedhur me poezi e kemi botuar dhe jemi krenarë, sepse e botuam pak muaj përpara se ai të ndërronte jetë. Ndërsa të tjerat kanë qenë prozë shqipe, ose tregim ose roman, sepse vëmë re që letërsia shqipe vuan pikërisht në këto dy zhanre. Letërsisë shqipe nuk i jepet dorë, mbështetje, nuk i jepet vëmendje sa duhet. Konkurrohet, shpeshherë edhe padrejtësisht nga autorë të huaj, nga emra të huaj, edhe letërsia shqipe nënvlerësohet, eklipsohet, pa të drejtë, për mendimin tim. Dhe Shtëpia Botuese ‘Schnell’ këtu këmbëngul: t’u japi zë romaneve dhe tregimeve cilësore shqiptare, të autorëve shqiptarë”, ka thënë shkrimtarja.
Në emër të Librarisë “Ulqini”, të pranishmit i ka përshënderuar drejtoresha e saj, Arlinda Osmani.
Erlada Baze ka lindur në Skrapar. Ka studiuar për inxhinieri ndërtimi në Tiranë dhe Ankara të Turqisë. Deri tani ka botuar dy romane: “Dielli më perëndon në Lindje” dhe “Zambaku i kanionit”.
i. k.