Gjuha amtare, apo siç përcaktohet edhe si ‘‘gjuha e parë’’, festohet çdo 21 Shkurt, që prej vitit 1999. Kjo ditë ndërkombëtare ceremoniale e shpallur nga UNESCO, është e pranuar zyrtarisht edhe nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara. Ruajtja e gjuhës së parë, si identifikuese e etnisë së një kombi, bëhet edhe më e rëndësishme kur asimilimi është çdo ditë e më shumë pjesë e realitetit tonë.
Të jetosh jashtë territorit të vendit tënd apo të jesh një pakicë, rrjedhimisht e bën më të vështirë ruajtjen dhe zhvillimin e gjuhës amë. Nëse marrim rastin konkret të shqiptarëve në Mal të Zi, fjalori i tyre (i jo të gjithëve) përmban një sërë fjalësh nga gjuha malazeze. Kjo ndodh sigurisht si pasojë e ndërveprimit me njëri-tjetrin, dhe kur këto ndërveprime ndodhin me popullsi të etnive të ndryshme, bëjnë përzierje të tilla që mund të sjellin si pasojë humbjen e gjuhës së pastër amtare
Për shembull, edhe prindërit shqiptarë që i shkollojnë fëmijët e tyre në shkolla joshqipe, nuk kontribuojnë dhe aq në ruajtjen e gjuhës së vet. Edhe pse secili prind niset me dëshirën për t’i dhënë fëmijës shkollimin më të mirë, ai nuk duhet të harrojë se kështu po e largon fëmijën nga gjuha shqipe. Me këtë nuk po veçojmë vetëm rastin kur prindërit shqiptarë në Mal të Zi i shkollojnë fëmijët në shkolla malazeze, por edhe me ata prindër ku vetë brenda kufijve aktuale të Shqipërisë, zgjedhin t’i çojnë fëmijët në shkolla ku mësimi zhvillohet në gjuhë të huaj.
Efekti anësor që mund të ketë e gjithë kjo, janë pasardhësit që nuk preferojnë të flasin shqip. Prandaj prindër, nëse fëmija flet anglisht/frëngjisht/gjermanisht apo çfarëdo lloj gjuhe tjetër gjatë gjithë kohës, nuk është më diçka që duhet krenuar, por të shqetësohesh që fëmija shqiptar, nuk flet shqip.
Padiskutim, ruajtja e gjuhës është shumë më e vështirë për emigrantët, ku detyrimisht fëmijët e tyre do ndjekin shkollat me gjuhë zyrtare të vendit ku jetojnë, dhe e vetmja mënyrë e ‘‘trashëgimit’’ të gjuhës mbetet komunikimi në familje. Dhe për këtë, duhen vlerësuar të gjithë ata të cilët, fëmijëve të tyre u mësojnë shqip, ua rrënjosin në zemër dhe ua bëjnë pjesë të identitetit.
Nëse identifikimi si shqiptar është diçka që na intereson, duhet të flasim shqip pikësëpari. Nëse nuk duam të identifikohemi si të tillë, atëherë marrim udhën drejt asimilimit. Ky i fundit edhe pse është një zgjedhje personale, ka efekte të jashtme, sepse duke zvogëluar numrin e popullsisë së një pakice, zbeh edhe forcat e saj për të bërë ndryshime në të mirë të gjithë kësaj popullate.
Nëse kthehemi në retrospektivë, vitin e shkuar Ambasada e Republikës së Shqipërisë në Mal të Zi, zhvilloi një aktivitet letrar në ambientet e “Centre Ville” në kryeqytet, në shenjë të Ditës Ndërkombëtare të Gjuhës Amtare, me temën: Gjuha shqipe dhe ruajtja e saj. Ndërsa sivjet, ndoshta edhe për shkak të situatës pandemike, kjo datë nuk pati vëmendjen e duhur.