Koha Javore: Z. Fadil, mund të na tregoni pak për fillimet e punës suaj si postier?
Fadil Suma: Sigurisht. Kam filluar punën si postier në Anë të Malit në një kohë kur shërbimi postar ishte krejt ndryshe nga sot. Në vitin 1935, posta u hap për herë të parë në Katërkollë nga Shaban Vukoviqi, nga Komuna e Tivarit. Atëherë, për të marrë postën, duhej të udhëtoje me kalë deri në Peçuricë. Ishte një përvojë e lodhshme, por gjithashtu e mbushur me domethënie për të gjithë ne që përpiqeshim të lidhim njerëzit me lajmet nga afër e larg. Në vitin 1947, posta u vendos në shtëpinë e Gjon Kelit, afër shkollës së Katërkollës.
Koha Javore: Si ishte të shpërndaje letrat në ato kohë?
Fadil Suma: Ishte një detyrë me sfida, por edhe plot kënaqësi. Për të shpërndarë letrat, duhej të udhëtonim deri në 6 km në një drejtim dhe 6 km në drejtimin tjetër. Çantat i kishim prej leshi dhe nuk ishte aspak e lehtë, sidomos kur kishte mot të keq. Kur mbërrija te shtëpia përkatëse, trokisja tri herë në derë, kështu e kisha zakon dhe familjarët dilnin me fjalë të mira. Në zarfet që shpërndaja kishte gjithçka: letra, telegrame, para, lajme të gëzueshme dhe herë-herë edhe të hidhura.
Koha Javore: Cilat kanë qenë letrat me lajmet më të hidhura?
Fadil Suma: Ka pasur raste kur kam shpërndarë edhe letra të dhimbshme, sidomos ato me lajme për bashkëvendës që kishin humbur jetën jashtë vendit, shpesh në spitale. Një herë kujtoj se kam çuar një letër në një familje, ku njoftohej se një burrë nga Kllezna kishte vdekur tragjikisht përtej Oqeanit. Ishte detar dhe një ditë, papritur, anija e tij kishte marrë flakë. E transferuan në Stamboll, ku për fat të keq ndërroi jetë. Një tjetër lajm i hidhur ishte ai për vdekjen e një banori nga fshati Rashtishë, që kishte ndërruar jetë në Beograd. Ishin momente të rënda për mua dhe për ata që prisnin lajmet.
Koha Javore: Po për ndonjë lajm të gëzuar, mbani mend ndonjë rast?
Fadil Suma: Po, patjetër. Krahas letrave të hidhura, kam pasur kënaqësinë të sjell edhe lajme të mira. Një herë më kujtohet një telegram që vinte nga jashtë, ku shkruhej se në familjen e Malo Muçes kishte lindur një djalë. Ishte një emocion i bukur të shihje gëzimin e njerëzve kur merrnin lajme të mira.
Koha Javore: Si ishte shërbimi postar në vendin tuaj të banimit, në Sumë?
Fadil Suma: Në Sumë, ku jetoja, nuk kishte zyrë postare dhe për të marrë letrat e telegramet, na duhej të shkonim në ndonjë fshat tjetër. Fshati më i afërt ishte Kosiqi, dhe atje shkonim për të marrë postën që duhej shpërndarë më tej. E gjithë përvoja ishte e mbushur me udhëtime dhe përkushtim.
Në fund të vitit 1978 posta vendoset në një objekt të vjetër në qendër të Katërkollës. Me rastin e tërmetit të vitit 1979, objekti dëmtohet dhe zhvendosja bëhet në objektin ku gjendet edhe sot.
Përfundim
Përvoja e Fadil Sumës si postier dhe rëndësia e shkrimit të letrave na kujtojnë vlerën e komunikimit tradicional, i cili ka pasur ndikim të thellë në lidhjet ndërnjerëzore. Edhe pse teknologjia ka sjellë përfitime të mëdha, duke e bërë komunikimin më të shpejtë dhe më efikas, letra e shkruar me dorë mbetet një formë e paharrueshme e komunikimit ndërnjerëzor. Dërgimi i letrave kërkonte kohë dhe përkushtim, dhe çdo letër bartte një ndjenjë të veçantë lidhjeje. Me rritjen e përdorimit të teknologjisë digjitale, komunikimi është bërë më i shpejtë, por ka humbur një pjesë të intimitetit që ofronte letërshkrimi. Kjo na bën të vlerësojmë më shumë format e vjetra të komunikimit dhe ndikimin që ato kishin në forcimin e lidhjeve personale dhe shoqërore. Ndërsa teknologjia ka sjellë shumë përfitime, vlera e letrës dhe emocionet që ajo bart do të mbeten gjithmonë një pjesë e rëndësishme e trashëgimisë tonë kulturore dhe personale.