(vijon nga numri i kaluar)
Fuad II (1952-2021)
Fuad II, i lindur më 16 janar 1952, ishte mbreti i fundit i Egjiptit, dhe sundoi për një periudhë të shkurtër gjatë vitit 1952. Ai ishte djali i mbretit Farouk I dhe erdhi në fron në një moment të vështirë për Egjiptin. Farouk I, mbreti i mëparshëm, ishte detyruar të abdikonte dhe të largohej nga vendi pas grushtit të shtetit të vitit 1952, dhe Fuad II, vetëm gjashtë muajsh në atë kohë, u shpall mbret. Megjithatë, ai nuk kishte asnjë pushtet të vërtetë.
Në periudhën kur Fuad II u shpall mbret, Egjipti ishte në një moment të rëndësishëm të historisë së tij. Grushti i shtetit i kishte sjellë vendit një klimë të tensionuar dhe të pasigurt. Pas kalimit të fuqisë nga monarkia në një regjim ushtarak të udhëhequr nga Gamal Abdel Nasser, qëllimi i grushtit të shtetit ishte heqja e sistemit monarkik dhe shpallja e një republike.
Gjatë periudhës së mbretërimit të Fuad II, monarkia u mbajt vetëm si një formë simbolike, dhe ai ishte një figurë pa ndonjë ndikim real në politikën e vendit. Mbreti Fuad II sundoi për vetëm disa muaj, deri më 18 qershor 1953, kur regjimi i Nasser e shpalli Egjiptin republikë dhe e anuloi formalisht monarkinë. Pas kësaj, Fuad II u detyrua të largohej nga Egjipti dhe u vendos në Francë, ku jetoi pjesën tjetër të jetës së tij. Pas largimit të tij në mërgim, ai nuk u përfshi më në politikën e Egjiptit. Ai vdiq në vitin 2021, në moshën 79-vjeçare.
Pavarësisht se sundimi i tij ishte shumë i shkurtër dhe pa ndikim real, Fuad II mbetet figura e fundit mbretërore e Egjiptit dhe një simbol i fundit i monarkisë në vend. Në përfundim, Fuad II është një figurë historike që është kujtuar më shumë për periudhën e shkurtër të sundimit dhe përfundimin e monarkisë në Egjipt sesa për ndonjë arritje të veçantë. Shpërbërja e mbretërisë dhe kalimi në një sistem republikan përfaqësoi një pikë kthese të rëndësishme në historinë moderne të Egjiptit.
Përfundimi i monarkisë dhe kalimi në sistemin republikan të qeverisjes
Përfundimi i kësaj dinastie ka ardhur në vitin 1952, pas një grushti shteti që e udhëhoqi Gamal Abdel Nasser, një oficer ushtarak që më pas do të shpallte Egjiptin republikë. Mbreti Farouk I, i cili ishte udhëheqësi i fundit i dinastisë shqiptare, u detyrua të largohej pas një periudhe të pasigurisë dhe të mjerueshme ekonomike, duke e lënë Egjiptin pa monarki. Farouk u largua në mërgim dhe nuk u kthye më. Pas grushtit të shtetit, Egjipti kaloi në një sistem republikan, dhe Nasser u bë figura dominuese e politikës egjiptiane, duke e udhëhequr vendin për shumë vite. Me këtë, dinastia shqiptare e Egjiptit përfundoi dhe Egjipti filloi një periudhë të re si republikë, me një sistem të ri politik dhe administrativ.
Në përfundim, fundi i dinastisë shqiptare në Egjipt është një moment i rëndësishëm në historinë moderne të vendit, duke shënuar kalimin nga një sistem monarkik në një republikë dhe duke i dhënë fund një periudhe të gjatë të sundimit të një dinastie që kishte luajtur një rol të madh në formësimin e Egjiptit modern. Së bashku me dinastinë shqiptare, nga Egjipti në atë kohë u dëbuan edhe 4 000 familje shqiptare të cilat i udhëhiqnin pothuajse krejt institucionet me rëndësi në Egjipt. Shumica e këtyre familjeve u shpërngulën në SHBA dhe Evropën perëndimore.
Edhe pse kanë kaluar 73 vite qysh në përfundimin e kësaj dinastie, egjiptianët me të cilët pata shumë biseda për një javë që kalova në Egjipt, flisnin me respektin më të lartë për shqiptarët dhe e quanin atë periudhë të artë.
Fjalët më të ëmbla që i dëgjova shpesh në atë vend ishin: “Ti je ‘A-khu-ya’ i jonë”.
Mirupafshim përsëri Egjipt i dashur.
(Fund)
Shqiptarët në Egjipt gjatë Rilindjes
Në bibliotekën time kam një libër të vogël, të cilit nuk ia kam ditur vlerën derisa shkova në Egjipt. Bëhet fjalë për botimin e parë të Baba Tomorrit, në vitin 1902, në Kajro, me autor Andon Zako Çajupin, të cilin tani e ruaj me një xhelozi të pashoqe.
Mërgimi i shqiptarëve në Egjipt vazhdoi gjatë gjithë shekullit 19 dhe në tri dekadat e para të shekullit 20. Shqiptarët në Egjipt, me shoqëritë e tyre patriotike dhe veprimtaritë botuese, kanë luajtur një rol të rëndësishëm në Rilindjen Kombëtare shqiptare në fund të shekullit 19. Shoqëria e parë shqiptare në Egjipt u themelua në vitin 1875 dhe shumë të tjera e pasuan. Me disa përjashtime, shumica e veprimtarëve ishin anëtarë të arsimuar të komunitetit ortodoks nga Shqipëria jugore, që bashkëjetonin në afërsi të komuniteteve greke.
Figura nacionaliste dhe shkrimtarë siç janë Thimi Mitko, Spiro Dine, Filip Shiroka, Jani Vruho, Thanas Tashko, Stefan Zurani, Andon Zako – Çajupi, Mihal Zallari, Milo Duçi, Loni Logori, Qerim Haxhiu, Fan Noli, Aleksandër Xhuvani dhe shumë të tjerë ishin të gjithë aktivë në Egjipt në një pikë të karrierës së tyre. Disa prej tyre e përdorën atë si zgjidhje të përkohshme para se të vendoseshin në SHBA apo gjetkë, ndërsa disa të tjerë u vendosën përgjithmonë.
Spiro Dine themeloi në vitin 1881 degën lokale të Shoqërisë së të Shtypurit Shkronjavet Shqip në Shibin Al Kaum, si pararendëse e Mësonjtores së parë shqipe në Korçë.
Shumë gazeta dhe koleksione do të botohen, siç janë “Shkopi”, “Rrufeja”, “Bleta shqiptare” etj. Organizatat e shquara shqiptare ishin: “Vëllazëria Shqiptare”, e themeluar më 1 maj 1894 në Beni Suef, dhe “Bashkimi”, e cila gjendej kudo në vendet e populluara shqiptare dhe të mërgatës.
Në vitin 1922, Milo Duçi themeloi Shoqërinë Botonjesé Shqipetare në Kajro. Më vonë në shekullin 20, komuniteti bektashian shqiptar kishte teqenë e vet në Egjipt, të vendosur në periferi të Kajros, e cila u kryesua nga Baba Ahmet Sirri Glina nga Përmeti. Fatkeqësisht kjo teqe nuk ekziston më në Kajro.
Pak shqiptarë do të vazhdonin të vinin në Egjipt gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore, kryesisht për t’i shpëtuar regjimit komunist, të vendosur në nëntor të vitit 1944. Ndër ta ishin Baba Rexhebi, një murg bektashi të cilin edhe pata rastin ta takoj në Detroit, filozof dhe atdhetar i pashoq, ish-ministrat Mirash Ivanaj e Branko Merxhani, dhe madje vetë Mbreti Zog me familjen e tij.
Komuniteti shqiptar mbijetoi në Egjipt deri pas Luftës së Dytë Botërore. Pasi Mbreti Zog dhe familja mbretërore shqiptare u detyrua të largoheshin nga Shqipëria gjatë luftës, ata u strehuan në Egjipt në vitet 1946-1955 dhe u pritën nga Mbreti Farouk që mbretëroi në vitet 1936-1952. Pas revolucionit arab të vitit 1952, më se 4000 familje shqiptare u shpërngulën për në Perëndim.